„ახალი თაობა“: ინტერვიუ კახა კუკავასთან: „დღეს სულთან ბიძინა ივანიშვილის ძალაუფლების ოფიციალური გაფორმება ხდება“ // „ხელისუფლებამ კონსტიტუციაზე, შესაძლოა, რეფერენდუმი დანიშნოს“
„რეზონანსი“: რეფერენდუმი საკონსტიტუციო ცვლილებებზე? ეს გამორიცხულია. „ოცნება“ არ დაუშვებს რეფერენდუმის ჩატარებას, რადგან მშვენივრად იციან როგორი განწყობებია საზოგადოებაში“
„რეზონანსი“: პრემიერის ინსტიტუტის გაძლიერება თუ საპარლამენტო მმართველობა
„რეზონანსი“: ინტერვიუ ვახტანგ ძაბირაძესთან: „მმართველ გუნდს ეძლევა დიდი ფორა, რომ ძალაუფლება შეინარჩუნოს“ // „ხელისუფლებას საკონსტიტუციო ცვლილებები საკუთარ თავზე მოსარგებად სჭირდება“
„რეზონანსი“: რამდენად მიზანშეწონილია, საკონსტუტუციო ცვლილების პროექტით, ეროვნული უშიშროების საბჭოს გაუქმება?
„ახალი თაობა“: ინტერვიუ ვახტანგ თორდიასთან: „აფხაზეთს საქართველოს კონსტიტუციაში განსაკუთრებული სტატუსი უნდა ჰქონდეს»
„ახალი თაობა“: ინტერვიუ გიგლა ბარამიძესთან: „აფხაზეთის რკინიგზის აღდგენაზე შვეიცარიული კომპანია მუშაობს“ // „სოხუმში რუსეთის საელჩოს გახსნა ოკუპაციაზე ბეჭდის დასმაა“
——————–
„ახალი თაობა“, 21 აპრილი, 2017 წელი
ინტერვიუ კახა კუკავასთან: „დღეს სულთან ბიძინა ივანიშვილის ძალაუფლების ოფიციალური გაფორმება ხდება“ // „ხელისუფლებამ კონსტიტუციაზე, შესაძლოა, რეფერენდუმი დანიშნოს“
თავისუფალი საქართველოს ლიდერი კახა კუკავა საქართველოსა და თურქეთში განვითარებულ პროცესებს შორის პარალელს ავლებს და აცხადებს, რომ კონსტიტუციაში შესატანი ცვლილებები ერთმანეთის მსგავსია და ორივე ქვეყანაში სულთანიზაცია მიმდინარეობს.
- ბატონო კახა, საკონსტიტუციო კომისიამ მუშაობა დაასრულა. ახალ მოდელს კომისიის წევრები კენჭს 22 აპრილს უყრიან. როგორია თქვენი დამოკიდებულება კონსტიტუციაში შესატანი ცვლილებების მიმართ?
- მარტო ჩემი არა, მთელი საზოგადოების პოზიციაა იდენტური, რომ ეს ცვლილებები არ ემსახურება სახელმწიფოს, ეროვნულ ინტერესებს და მიმართულია, უბრალოდ, ერთი ადამიანის კაპრიზის დაკმაყოფილებისაკენ. ანალოგიურ პროცესებს ჩვენ ვუყურებთ მეზობელ თურქეთში, სადაც მსგავსი პროცესები გამო თურქული სახელმწიფო ორად გაიხლიჩა და ერდოღანის ეს ნაბიჯები თურქეთს წინ დახვდება.
- იმის თქმა გსურთ, რომ თურქეთსა და საქართველოში მსგავსი პროცესები მიმდინარეობს?
- აბსოლუტურად! ეს არის ერთი ადამიანის კაპრიზებზე მთელი ქვეყნის კონსტიტუციის ტექსტის მორგება.
- კონკრეტულად რა არის კატეგორიულად მიუღებელი იმ ცვლილებებიდან, რომლებიც კონსტიტუციაში უნდა შევიდეს?
- ძირითადი პრინციპი როგორც თურქეთში, ისე საქართველოში, არის ის, რომ მთელი ძალაუფლების კონცენტრაცია უნდა მოხდეს ერთი ადამიანის ხელში. ევროპელი ექსპერტები ერდოღანის კონსტიტუციაზე ამბობენ, რომ სულთნის ინსტიტუტის აღდგენა ხდება, ვინაიდან იქაც ყველა სხვა ინსტიტუტი ბუტაფორიულ ხასიათს ატარებს. საქართველოშიც ხდება ერთი ადამიანის ხელში მთელი ძალაუფლების კონცენტრაცია. მასაც თავისუფლად შეგვიძლია, სულთანი ვუწოდოთ.
- ასეთი მიუღებელია ეს კონსტიტუცია?
- რეალურად ჩვენთან ყველა სხვა სახელმწიფო ინსტიტუტი უქმდება. გვეყოლება სულთანი! ვიცით, რომ პრეზიდენტის ინსტიტუტს ჩამოერთმევა არა მხოლოდ უფლებამოსილებები, არამედ გაუქმდება პრეზიდენტის ინსტიტუტის პირდაპირი არჩევის წესი. უქმდება მრავალპარტიული არჩევის სისტემა და პარტია, რომელიც გავა პირველ ადგილზე, მიიღებს აბსოლუტურ უმრავლესობას. ეს არის ის ორი ძირითადი პრობლემა, რომელიც არის კონსტიტუციაში, ანუ პრეზიდენტი და პარლამენტი, პრაქტიკულად, სულთნის ინსტიტუტს ექვემდებარება!
- დანარჩენზე რას იტყვით?
- რაც შეეხება დანარჩენ მუხლებს, იქაც ძალიან ბევრი პრობლემაა, თუმცა, ამ ორ ძირითად პრობლემასთან შედარებით, მეორეხარისხოვანია. დღეს ხდება სულთან ივანიშვილის ძალაუფლების ოფიციალური გაფორმება.
- ოპოზიციის ნაწილმა დატოვა საკონსტიტუციო კომისია, ნაწილიც დატოვებას აპირებს. სამუშაო პროცესი დასრულებულია, მათი პროტესტი შეცვლის ვითარებას?
- მუშაობა დასრულდა პროექტზე, მაგრამ იმისთვის, რომ ეს პროექტი იქცეს კონსტიტუციად, მან უნდა გაიაროს საერთაშორისო ექსპერტიზა. მონების პარლამენტი, უმრავლესობას ვგულისხმობ, რომ მხარს დაუჭერს, ამაში ეჭვი არავის ეპარება, ხოლო რაც შეეხება საერთაშორისო ექსპერტიზას, აქ შესაძლებელია, პროცესებმა წაიფორხილოს. ვენეციის კომისიის დასკვნა მნიშვნელოვანია. ამიტომაც საკონსტიტუციო კომისიის ბოიკოტირებას დიდი მნიშვნელობა აქვს. თურქეთში არის ოთხი საპარლამენტო პარტია და იქ ორი ორზე გაიყო კონსტიტუციასთან დაკავშირებით მოსაზრებები. ჩვენ ვაპირებთ, რომ ამ თვალსაზრისით თურქეთის ოპოზიციაზე უკეთესად ვიმუშაოთ.
- რას გულისხმობთ უკეთესად მუშაობაში?
- ჩვენთან პირველი გამარჯვება მიღწეულია, კონსტიტუციის პროექტს უკვე ამ კვირის ბოლომდე გაემიჯნება ყველა საპარლამენტო და არასაპარლამენტო პარტია, ანუ ივანიშვილს დავტოვებთ მარტო, რაც ნიშნავს იმას, რომ ვენეციის კომისია, სავარაუდოდ, ამას ასახავს თავის შეფასებაში. ეს ჩვენ გვიტოვებს იმის შანსს, რომ ან ივანიშვილი ვერ გაბედავს ამ პროექტის მიღებას, ან, თუ გაბედავს, მოექცევა საერთაშორისო იზოლაციაში, იოლი ნანადირევი გახდება და საკუთარ თავს პოლიტიკურ სამარეს თვითონვე გაუთხრის.
- ვენეციის კომისიას არ აქვს ის ბერკეტები, რომ ხელი შეუშალოს ცვლილებების შეტანას. ამაზე რას იტყვით?
- ფორმალურად ვენეციის კომისიას ასეთი ბერკეტები არ აქვს. ვენეციის კომისიას შეუძლია, რეკომენდაციები მისცეს ქვეყნის ხელისუფლებას, მაგრამ, თუ გადავხედავთ პრაქტიკას, დავინახავთ, რა ემართებათ იმ ქვეყნების ლიდერებს, რომლებიც საერთაშორისო რეკომენდაციებს არ ითვალისწინებენ. მე, პირადად, მირჩევნია, ვენეციის კომისიის დასკვნა ივანიშვილმა არ გაითვალისწინოს. ეს კიდევ უფრო შეამოკლებს მის ძალაუფლებას.
- უმრავლესობა აცხადებს, რომ ჩვენ საპარლამენტო მოდელი გვაქვს და პრეზიდენტის ინსტიტუტი ძლიერი ვერ იქნება. ამაზე რას იტყვით?
- რეჯებ ერდოღანი უფრო დემოკრატიულად მოიქცა ამ შემთხვევაში, რადგან ის დაეკითხა მოსახლეობას და რეფერენდუმზე გამოიტანა საკითხი. საქართველოში კი რა ხდება?! მთელი პოლიტიკური სპექტრი წინააღმდეგია, ხელისუფლება კი აპირებს, მოსახლეობასაც არ დაეკითხოს. ვინ გადაწყვიტა, რომ ქვეყანაში საპარლამენტო მოდელი უნდა იყოს? ვის ჰკითხეს?! ივანიშვილმა გადაწყვიტა, ეკა ხვედელიძემ თუ ბერამ?! როდესაც რაღაცაზე გვესაუბრებიან, როგორც შემდგარ ფაქტზე, გვაქვს კითხვა: ვინ გადაწყვიტა, რომ საქართველო საპარლამენტო მოდელის ქვეყანაა?! ყველა ქვეყანაში ამ გადაწყვეტილებას იღებს ხალხი.
- ანუ აქაც რეფერენდუმს ითხოვთ?
- ეს საკითხი კიდევ დადგება დღის წესრიგში! დღეს ყველაფერი მიმდინარეობს 2007 წლის მოვლენების სცენარით, როდესაც ხელისუფლება იმაზე მეტად იჭიმება, ვიდრე ამის თავი აქვს. სააკაშვილიც ასე იჭიმებოდა, საკონსტიტუციო ცვლილებები რომ გაიტანეს. როგორც დაამთავრეს, ისიც ვიცით. მე სულაც არ მგონია, რომ ყველაფერი ისე ჩაივლის, როგორც ივანიშვილმა დაგეგმა და გადაწყვიტა. ასე არ მოხდება! ამას ძალიან დიდი პროტესტი მოჰყვება! შესაძლოა, ივანიშვილს, სიტუაციის განმუხტვის მიზნით, რეფერენდუმის დანიშვნა თვითონვე დასჭირდეს.
„რეზონანსი“, 21 აპრილი, 2017 წელი
რეფერენდუმი საკონსტიტუციო ცვლილებებზე? ეს გამორიცხულია. „ოცნება“ არ დაუშვებს რეფერენდუმის ჩატარებას, რადგან მშვენივრად იციან როგორი განწყობებია საზოგადოებაში“
ეკატერინე ბასილაია
„ქართული ოცნება“ კონსტიტუციაში შესატანი ცვლილებების საერთო-სახალხო განხილვას ორ კვირაში დაიწყებს, თუმცა პოლიტოლოგები აცხადებენ, რომ აუცილებელია დღის წესრიგში რეფერენდუმის ან პლებისციტის საკითხი დადგეს და ამომრჩეველმა ოფიციალურად დააფიქსიროს სურს თუ არა “ოცნების” მიერ შემოთავაზებული შეცვლილი კონსტიტუცია. მითუფრო იმ ფონზე, როდესაც “ქართული ოცნების” მიერ წარდგენილ კონსტიტუციის პროექტს ყველა ოპოზიციური პარტია მიუღებლად მიიჩნევს და საკონსტიტუციო კომისიას ბოიკოტს უცხადებს. პლიუს, ექსპერტებისა და არასამთავრობოების დიდი ნაწილიც დიდი კრიტიკით გამოდიან და შაბათს კომისიის შემაჯამებელ სხდომაზე პროექტისთვის ხმის მიცემას არ გეგმავენ.
პოლიტოლოგი ნიკა ჩიტაძის თქმით, როდესაც პოლიტიკური პარტიები არ მონაწილეობენ საკონსტიტუციო ცვლილებების მიღების პროცესში და მხოლოდ და მხოლოდ ერთი პარტია ერთპიროვნულად წყვეტს ყველა საკითხს, რაც ქვეყნის უზენაეს კანონს ეხება, რეფერენდუმის ჩატარება აუცილებელია, თუმცა ამბობს იმასაც, რომ მმართველი პარტია ამას არაფრით დათანხმდება.
„საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტის“ დამფუძნებელი გია ხუხაშვილი აცხადებს, რომ არც მმართველ პარტიას და არც ოპოზიციას არ აძლევს რეფერენდუმის ჩატარება – „ქართული ოცნება“ არ დაუშვებს რეფერენდუმის ჩატარებას, რადგან მმართველ პარტიაში მშვენივრად იციან როგორი განწყობებია საზოგადოებაში, 92%-ს ნათქვამი აქვს, რომ პრეზიდენტის არაპირდაპირი წესით არჩევა არ მოსწონს.
„ოპოზიცია კი არ შეეცდება საკონსტიტუციო ცვლილების რეფერენდუმზე გატანა მოითხოვოს, რადგან მას ხელს აძლევს ხელისუფლება საზოგადოებასთან დაპირისპირებაში შევიდეს და ამით “ცოტათი მაინც გაცოცხლდეს ნახევრად მკვდარი ოპოზიცია».
პოლიტოლოგების თქმით, ხალხს საკუთარი პოზიცია, რომ საკონსტიტუციო ცვლილება არ მოსწონს, უკვე დაფიქსირებული აქვს, აპრილის დასაწყისში აი-რა-ის კვლევა გამოქვეყნდა, სადაც გამოკითხულთა 92%-მა თქვა, რომ პრეზიდენტის პირდაპირი წესით, ხალხის მიერ არჩევას ემხრობა და ეს ერთი საკითხის მიუთითებს იმაზე, რომ ამომრჩეველს “ოცნების” მიერ დაწერილი კონსტიტუციის პროექტი არ მოსწონს.
ნიკა ჩიტაძე ამბობს, რომ როდესაც “ქართული ოცნება” საკონსტიტუციო უმრავლესობას ფლობს, ის შეეცდება კონსტიტუციაში ისეთი ცვლილებები შეიტანოს, რომელიც ერთ კონკრეტული პარტიის ინტერესებს მოერგება. აქედან გამომდინარე, რეფერენდუმის ჩატარება ძალიან კარგი იდეაა, რადგან თითოეულ მოქალაქეს მიეცემა შესაძლებლობა საკუთარი პოზიცია დააფიქსიროს. მისი თქმით, რეფერენდუმის ჩატარების შესაძლებლობაც არსებობს, თუ 200 ათასი ადამიანის ხელმოწერა მოგროვდება, თუმცა რამდენად დათანხმდება ამას “ქართული ოცნება”, ეს სხვა საკითხია.
„ჩვენ ვიცით, რომ აპრილის დასაწყისში გამოქვეყნდა „აი-რა-ი“-ს კვლევა, სადაც გამოკითხულთა 92% პრეზიდენტის პირდაპირი წესით არჩევის მომხრეა. აქედან გამომდინარე, უკვე აშკარაა, რომ მოსახლეობა უფრო “ოცნებისგან” განსხვავებულ იდეებს დაუჭერს მხარს და ამიტომაც “ოცნების” ინტერესებში არ შედის რეფერენდუმი. ჩვენ ვიცით, რომ დემოკრატიულ ქვეყნებში ამის მაგალითია შვეიცარია, სადაც პლებისციტი და რეფერენდუმი მუდმივად ტარდება ნებისმიერ საკითხზე, რომელიც ქვეყნისთვის მნიშვნელოვანია, ეს იქნება საგარეო პოლიტიკა თუ ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული მოწყობის საკითხები. იგივე რეფერენდუმით გადაწყდა ევროკავშირში გაწევრიანებაც და ჩვენ ასეთ დემოკრატიულ ქვეყნების მაგალითს მივბაძოთ,” – აღნიშნავს ნიკა ჩიტაძე.
“საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტის” დამფუძნებელი გია ხუხაშვილი აცხადებს, რომ რეფერენდუმი და პლებისციტი ძალიან კარგი იდეაა, მაგრამ ამას “ქართული ოცნება” არ დაუშვებს.
„კონსტიტუციის დამკვეთი ხალხია და წესით, პოლიტიკური ელიტა, როგორც ხალხის მსახური, ამ დაკვეთებს უნდა ასრულებდეს. ხელისუფლება კი ჯიუტად ცდილობს, რომ ამის საპირისპიროდ მოიქცეს. ბუნებრივია, პლებისციტის ან რეფერენდუმის ინიცირებაც ხელისუფლების მხრიდან უნდა მოხდეს და ისინი ამას არ დაუშვებენ, რადგან მშვენივრად იციან როგორი განწყობებია საზოგადოებაში. ისინი კი ამბობენ, რომ არ ენდობიან კვლევებს, მაგრამ კვლევა შეიძლება მახინჯდებოდეს 5-7%-ით, ხოლო როდესაც 92% გეუბნება, რომ პრეზიდენტი პირდაპირი წესით უნდა იყოს არჩეული, შენ კი ჯიუტად მაინც შენსას იძახი, ეს ნიშნავს, რომ საზოგადოებასთან კომუნიკაციაში დაინტერესებული არ ხარ, ხალხის აზრი არ გაინტერესებს. შესაბამისად, როცა ამბობენ, ჩვენ ჩვენი აზრები ხომ ვთქვით და ახლა სახალხო განხილვებს ვიწყებთო, ბუნებრივია ჩვენ ამაში ეჭვი შეგვეპარება, რომ ისინი არანაირ სახალხო განხილვებს არ აპირებენ. იმიტომ, რომ ხალხის განწყობა უკვე დაფიქსირებულია და ეს ხელისუფლებაში მშვენივრად იციან”, – ამბობს გია ხუხაშვილი.
პოლიტოლოგი მიიჩნევს, რომ ხელისუფლება შეეცდება ვითომ საერთო-სახალხო განხილვა დაიწყოს, შეკრიბოს თავისი აქტივისტები დარბაზებში და “იაფფასიანი სპექტაკლები გვაჩვენონ”.
გია ხუხაშვილი ამბობს იმასაც, რომ არც ოპოზიცია შეეცდება საკონსტიტუციო ცვლილების რეფერენდუმზე გატანა მოითხოვოს. „ოპოზიციას ბევრჯერ დაუქადნია და არ გაუკეთებია. თან, ვთვლი რომ ოპოზიციას პოლიტიკურად ხელს აძლევს კიდეც ხელისუფლებამ რაც შეიძლება მახინჯი კონსტიტუცია დადოს. ეს ოპოზიციას პოლიტიკური პროცესის გამწვავების, კრიზისის შექმნის გარკვეულ პერსპექტივას შეუქმნის. პოლიტიკური ტაქტიკის თვალსაზრისით, რაც უფრო მეტ შეცდომებს დაუშვებს ხელისუფება დღეს, ნახევრად ცოცხალი ოპოზიციისთვის ის უკეთესია, მისთვის ეს გაცოცხლების შანსია. ხელისუფლების საზოგადოებასთან დაპირისპირება ოპოზიციას აძლევს ხელს. სხვა საკითხია, მოახერხებენ ამა თუ არა ტემპერატურის აწევას. საბოლოო ჯამში, როდესაც ხელისუფლება უპირისპირდება არა მხოლოდ პოლიტიკურ ელიტას, არამედ ხალხის განწყობას, ბუნებრივია ეს ცეცხლთან თამაშია”, – დასძენს გია ხუხაშვილი
„რეზონანსი“, 21 აპრილი, 2017 წელი
პრემიერის ინსტიტუტის გაძლიერება თუ საპარლამენტო მმართველობა
თიკო ოსმანოვა
პრეზიდენტი გიორგი მარგველაშვილი კონსტიტუციის ახალ პროექტს აპროტესტებს და ამაში მთავრობის ინსტიტუტის გაძლიერებას უფრო ხედავს, ვიდრე ქვეყნის საპარლამენტო რესპუბლიკის მოდელზე გადასვლას. თავად კონსტიტუციონალისტები კი პრეზიდენტს არ ეთანხმებიან და აქცენტს საპარალმენტო რესპუბლიკის მოდელზე აკეთებენ, რომელიც თავისთავად გულისხმობს მთავრობისა და პარლამენტის როლის გაძლიერებას.
როგორც უკვე ცნობილია, კამპანია „კონსტიტუცია ყველასია“-ს ფარგლებში გიორგი მარგველაშვილი ბათუმში იმყოფებოდა, სადაც სტუდენტებს შეხვდა. შეხვედრისას მარგველაშვილმა აქცენტი კონსტიტიციის ახალ პროექტზე გააკეთა, სადაც პრეზიდენტის არაპირდაპირ არჩევის წესზეა საუბარი.
როგორც გიორგი მარგველაშვილმა აღნიშნა, კონსტიტუციის პროექტით პრეზიდენტისთვის ფორმალურად დატოვებულია ფუნქცია, მაგრამ რეალურად ყველა ფუნქციას სჭირდება პრემიერ-მინისტრის თანხმობა და ეს ფუნქციები პრემიერ-მინისტრის მიმართულებითაა გადასული.
„ამ ვითარებაში ჩვენ რეალურად ვიღებთ არა იმას, რასაც გვეუბნებოდნენ, რომ ეს იქნება საპარლამენტო რესპუბლიკა, არამედ ჩვენ ვიღებთ იმას, რომ პრეზიდენტის ფუნქციები გადავიდა პრემიერ-მინისტრთან, თორემ თვისობრივად არ შეცვლილა ამ თვალსაზრისით არაფერი. ვინ განიხილა საერთოდ უკეთესი, უარესი მხარეები, შესაძლებლობები, რასაც ქმნის საპარლამენტო რესპუბლიკა, ან ნახევრად საპრეზიდენტო ან საპრეზიდენტო. ვის მიუღია მონაწილეობა ასეთ დებატებში? ვის მოუსმენია საერთოდ ამ სისტემების უკეთესობისა და უარესობის თემა – არავის. ეს გადაწყდა, მაგრამ სად გადაწყდა, გაუგებარია. არადა კონსტიტუციის მიმართულებით მთავარი გადაწყვეტილება სწორედ იმ სულისკვეთებიდან უნდა გამომდინარეობდეს, რომ კონსტიტუცია ყველასია. შესაბამისად, ჩემთვის ამ საკითხში უზენაესი და დემოკრატიის ხარისხი არის ქართველი ხალხის ნება”, – განაცხადა გიორგი მარგველაშვილმა.
მისგან განსხვავებით კი კონსტიტუციონალისტები აქცენტს საპარლამენტო რესპუბლიკის მოდელზე აკეთებენ, რომელიც თავისთავად გულისხმობს მთავრობისა და პარლამენტის როლის გაძლიერებას.
კონსტიტუციონალისტ ავთანდილ დემეტრაშვილის თქმით, საპარლამენტო რესპუბლიკის დამახასიათებელი ნიშანია მთავრობის როლის გაძლიერება და ამასთან დაკავშირებით ევროპული ქვეყნის არა ერთი მაგალითი მოიყვანა.
„თუკი საუბარია, საპარლამენტო რესპუბლიკაზე, აქ ერთ-ერთი ნიშანი არის მთვარობა, რომელიც იქმნება პარლამნეტის საფუძველზე და ანგარიშვალდებულია საკანონმდებლო ორგანოს წინაშე. აქედან გამომდინარე, მთავარი მოთამაშე პოლიტიკის განხორციელებაში არის მთვარობა. მაგალითად ნებისმიერ ადამიანს თუ კითხვათ, ვინ არის გერმანიის პრეზიდენტი, 99%-ს ეს არ ეცოდინება, მაგრამ თუ კითხავთ, ვინ არის პრემიერი – ყველა იტყვის, ანგელა მერკელი. ანუ, რეალური მოთამაშე პოლიტიკის განმსაზღვრელი არის მთავრობა და მისი ხელმძღვანელი პირი. ეს აისახება კონსტიტუციის პირველ ნაწილში, რომელიც მისი უფლებაა გაკონტროლოს პრეზიდენტი.
მაგრამ საქმე ისაა, რომ საპარალმენტო რესპუბლიკის უმრავლეს სახელმწიფოებში პრეზიდენტის თითქმის ყველა აქტი უნდა იყოს შეთანხმებული, თანახელმოწერილი პრემიერის მიერ. აი ამაზე ამახვილებს ყურადღებას პრეზიდენტი, რომელმაც თქვა, რომ რეალურად მთელი ძალაუფლება გადავიდა პრემიერ-მინისტრზე.
მკითხველს მინდა დავუსვა კითხვა – რა ნაკლოვანებები გააჩნდა კონსტიტუციურ სისტემას 2012 წლიდან 2017 წლამდე?! მართველმა გუნდმა რატომ გადაწყვიტა, რომ შეცვალოს ეს სისტემა, რომელიც საპარლამენტოსკენ იყო გადახრილი. აღმოჩნდა, რომ ერთადერთი ინსტიტუტი, რომელიც მმართველ გუნდს მიაჩნია გამოსასწორებლად, ეს არის საპრეზიდენტო ორგანო. მან ვეტოები გამოიყენა ბევრჯერ და ისეთ განცხადებებს აკეთებდა, რომელიც მართველი პარტიის ინტერესებში არ შედიოდა”, – უთხრა „რეზონანსს“ ავთანდილ დემეტრაშვილმა. მისი თქმით, საპარლამენტო რესპუბლიკამდე გადასვლამდე რეფერენდუმი უნდა ჩატარებულიყო.
„პრეზიდენტი სწორედ ამბობს, რომ იქნებ გეკითხათ ჯერ ხალხისთვის გვინდა საპარალმენტო რესპუბლიკა თუ არა. თურქეთი ამ მხრივ ჩვენთვის დიდი მაგალითი არ არის, მაგრამ ერდოღანი სანამ ამ გადაწყვეტილებას მიიღებდა ხალხს კითხა, 16 აპრილს რეფერენდუმი ჩაატარა.
„არ ვიცი ამ ფორმით უნდა ეკითხა „ოცნებას“ ხალხისთვის თუ სხვა ფორმით, მაგრამ ფაქტია, ამაზე გადაწყვეტილება ხალხმა უნდა მიიღოს. შეიძლება ეს ერთგვავრად გააკეთოს ერთთვიანი განხილვის შემდეგ, რომელიც მას შემდეგ გაიმართება, როდესაც პარალმენტი კონსტიტუციას პირველი მოსმენით დაამტკიცებს”, – გვითხრა ავთანდილ დემეტრაშვილმა.
“რეზონანსის” მიერ დასმულ კითხვაზე, რომ ძველი კონსტიტუციით პრეზიდენტის უფლებამოსილებასთან დაკავშირებით ბევრი გაურკვევლობა იყო, კონსტიტუციონალისტი ამბობს, რომ ამაში გვეთანხმება და ზოგიერთი საკითხში მეტი სიცხადე იყო საჭირო.
„ვერ ვხედავ დიდ ტრაგედიას იმაში, რომ პრეზიდენტი არჩეული იყოს არაპირდაპირი წესით, მაგრამ გარკვეული პირობებით. მსოფლიოში დაახლოებით 30-მდე საპარალმენტო რესპუბლიკაა, აქედან დაახლოებით 2/3-ში პრეზიდენტი პირდაპირი წესით არის არჩეული და თითქმის ნახევარზე მეტში 2 პალატიანი პარლამენტია. და ეს ქვეყნები ძირითადად დემოკრატიულად განვითარებულები არიან”, – ამბობს ავტანდილ დემეტრაშვილი.
„რეზონანსი“, 21 აპრილი, 2017 წელი
ინტერვიუ ვახტანგ ძაბირაძესთან: „მმართველ გუნდს ეძლევა დიდი ფორა, რომ ძალაუფლება შეინარჩუნოს“ // „ხელისუფლებას საკონსტიტუციო ცვლილებები საკუთარ თავზე მოსარგებად სჭირდება“
თიკო ოსმანოვა
“საპარლამენტო მმართველობამ პირველ რიგში უნდა გამოიწვიოს ოპოზიციის გაძლიერება. პარლამენტში ერთი და ორი პარტიის კი არა, მრავალი პარტიის წარმოჩენას უნდა შეუწყოს ხელი. „თუ ეს არ ხდება, მაშინ გნებავთ საპარალმენტო დაარქვით, გნებავთ სხვა რამე”, – ამბობს “რეზონანსთან” საუბრისას ანალიტიკოსი ვახტანგ ძაბირაძე, რომელსაც კონსტიტუციის ახალ პროექტზე და ოპოზიციის ბოიკოტზე ვესაუბრეთ.
ვახტანგ ძაბირაძე: ოპოზიციური პარტიების ბოიკოტი მოულოდნელი არ უნდა ყოფილიყო. რატომ ატყდა ამხელა აჟიოტაჟი, არ ვიცი. ეს პარტიები ყველა უკლებივ თავიდანვე ასახელებდა მიზეზს, თუ რატომ არიან საკონსტიტუციო კომისიაში და რატომ ღებულობენ მასში მონაწილეობას. ეს იყო საარჩევნო სისტემა და პრეზიდენტის არჩევის წესი. არცერთი საკითხი გადაწყვეტილი არ იქნა ისე, როგორც ამას ითხოვდნენ. ამიტომ ლაპარაკი იმაზე, რომ ვიღაცას ვიღაც გაახსენდა, არ არის სწორი და არც მართებული. ეს ყველამ იცოდა, რომ ეს ასე იქნებოდა და საქმე აქამდე მივიდოდა. უბრალოდ ზოგმა ჩათვალა, რომ პირველს უნდა გაეჯახუნებინა კარი და გააკეთა. ვიღაცამ კი ჩათვალა ბოლომდე ჩავყვებით და არ ექნება ხელისუფლებას სათქმელი დატოვეს, ამიტომ ვერ გავითვალიწინეთ მათი აზრიო.
- მაგრამ, საბოლოო ჯამში ვღებულობთ თუ არა ერთ პარტიაზე მორგებულ კონსტიტუციას?
- ამ ქვეყანაში კონსტიტუციას მუდამ ქმნიდა ერთი პარტია. ყველა კონსტიტუცია, მათ შორის 1995 წლის, ერთი პარტიის უმრავლესობის მიერ იყო მიღებული და შექმნილი. დღესაც ვერ ავცდით იგივეს – მმართველი ძალა ეცადა ყველაფერი თავის სასარგებლოდ გამოეყენებინა.
- პრეზიდენტის აზრით, კონსიტუციის ახალი რედაქციით რეალურად ხდება პრემიერ-მინისტრის უფლებების გაძლიერება და ეს სულაც არ ნიშნავს საპარლამენტო რესპუბლიკაზე გადასვლას. ეთანხმებით თუ არა მას?
- არ ვიტყოდი, რომ პრემიერი-მინისტრის ინსტიტუტის გაძლიერება ხდება. უბრალოდ მართველი პოლიტიკურ გუნდს ეძლევა დიდი ფორა, რომ ძალაუფლება შეინარჩუნოს ლეგიტიმურად, ანუ კონსტიტუციის გზით.
- საერთოდ, თქვენთვის მისაღებია თუ არა საპარლამენტო რესპუბლიკა?
- რა თქმა უნდა, საპარალმენტო რესპუბლიკა მისაღებია და ვთვლი, რომ ასეთი მართველობა უნდა იყოს ქვეყანაში. ჩვენთან კონცეპტუალურად არასდროს არ ხდება კონსტიტუციის შეცვლა. ყველამ იცის, რომ ხელისუფლებას ეს ცვლიებები სჭირდება, იმიტომ, რომ საკუთარ თავზე მოირგოს. იმდენი ითქვა, რომ შერეული სისტემა არის უვარგისი, მისი დატოვება უკვე თავისთავად იქნებოდა წამგებიანი. ამიტომ, გადავედით ვითომ პროპორციულზე, რომელიც დიდად არ განსხავდება შერეულისგან, შედეგის თვალსაზრით. საპარალმენტო მმართველობამ პირველ რიგში უნდა გამოიწვიოს ოპოზიციის გაძლიერება. პარლამენტში ერთ და ორი პარტიის კი არა, მრვალი პარტიის წარმოჩენას უნდა შეუწყოს ხელი. თუ ეს არ ხდება, მაშინ გნებავთ საპარალმენტო დაარქვით გნებავთ სხვა რამე.
საპარლამენტო მმართველობის ხიბლი სწორედ ისაა, რომ ოპოზიციამ პარლმენტიდან აკონტროლოს ხელისუფლება. ხელისუფლება ამბობს, რომ საარჩევნო სისტემა სჭირდება იმიტომ, რომ იყოს სტაბილური ხელისუფლება.
მე კიდევ ვთვლი, რომ ქვეყნის პრობლემა ისაა, რომ ყოველთვის გვყავდა სტაბილური ხელისუფლება, რომლის შეცვლასაც ვერ ვახერხებდით, რომ არა რევოლუცია. სტაბილური ხელისუფლება არ ნიშნავს პოლიტიკურ სტაბილურობას. ჩვენ რა გვინდა – სტაბილური ხელისუფლება თუ ქვეყანა?! ეს ორი სხვადასხვა რამეა, ხელისუფლებას კი ამის ერთად წარმოჩენა უნდა.
- და მაინც, 22 აპრილის კონსტიტუციის ამ პროექტს კენჭიყრის დროს დაუჭერთ თუ არა მხარს?
- ჯერ არ ვიცი როგორ აპირებენ კენჭისყრას. ეჭვი მაქვს მუხლობრივად უყრიან კენჭს. მუხლობრივ კენჭისყრაში რა თქმა უნდა მონაწილეობას არ მივიღებ. არ შეიძლება კონსტიტუციის მუხლები ცალ-ცალკე იქნას განხილული. თანაც იქ არის მუხლები, სადაც არსებითად არაფერი შეცვლილა. ხოლო მთლიანობაში თუ იქნება, დიდი ალბათობით არ დავუჭერ მხარს.
„რეზონანსი“, 21 აპრილი, 2017 წელი
რამდენად მიზანშეწონილია, საკონსტუტუციო ცვლილების პროექტით, ეროვნული უშიშროების საბჭოს გაუქმება?
გვანცა წულაია
საკონსტუტუციო ცვლილების პროექტის თანახმად, უქმდება ეროვნული უშიშროების საბჭო, რომლის ნაცვლად ჩამოყალიბდება ეროვნული თავდაცვის საბჭო, მაგრამ მხოლოდ საომარი მდგომარეობის დროს. ამ ორგანოს საქართველოს პრეზიდენტი უხელმძღვანელებს. ეროვნული თავდაცვის საბჭო საომარი მდგომარეობის გაუქმებამდე იფუნქციონერებს.
ეროვნული უშიშროების საბჭოს მდივნის, დავით რაქვიაშვილის განცხადებით, როდესაც ქვეყნის 20% ოკუპირებულია და რუსეთის ფედერაცია საქართველოს წინააღმდეგ მუდმივად ჰიბრიდულ ომს აწარმოებს, უშიშროების საბჭოს გაუქმება სახელმწიფო უსაფრთხოებისთვის საფრთხის შემცველია. მისი განცხადებით, ასეთ ვითარებაში ქვეყანა 24 საათის განმავლობაში უნდა ზრუნავდეს უსაფრთხოებაზე.
„დარწმუნებული ვარ, საზოგადოება, რომელიც მიუხედავად იმასა, ის არის თუ არა დეტალებში ჩართული, ნათლად დაინახავს იმ საფრთხეს, რომელიც ამ ცვლილებიდან მოდის და შესაბამის სიტყვას იტყვის”, – განაცხადა დავით რაქვიაშვილმა.
უნდა გაუქმდეს თუ არა ეროვნული უშიშროების საბჭო? – ამ კითხვით “რეზონანსმა” საზოგადოების წარმომადგენლებს მიმართა.
ლელა ოჩიაური (კინომცოდნე): არავითარ შემთხვევაში არ უნდა გაუქმდეს. ძალიან მყარი და სისტემური სტრუქტურაა. ძალიან დიდი პროცენტია იმისა, რომ აღნიშნული საბჭოს გაუქმებამ, საფრთხის შემთხვევაში, ქვეყნის უსაფრთხოებაში სერიოზული პრობლემები გამოიწვიოს. არაფრით არ უნდა დაუშვან და არ მესმის ასეთი გადაწყვეტილება რატომ არის მიღებული. ეს ნიშნავს, რომ ჩვენ ბედის ანაბარა ვრჩებით.
სერგო ვარდოსანიძე (ისტორიკოსი): ეროვნული უშიშროების საბჭო ამჟამად რა ფუნქციას ასრულებს – ფაქტობრივად, იკრიბებიან და მსჯელობენ იმ პრობლემებზე, რომელიც ქვეყანაში დგას. არსებობს ორი საბჭო. ერთი პრეზიდენტთანაა, მეორე პრემიერ-მინისტრთან. ამიტომ, მიმაჩნია, რომ ახალი სტუქტურა შეიქმნას. ღმერთმა გვაშოროს, მაგრამ, თუ დიდი რისკ-ფაქტორები წარმოიქმნება, კოორდინაციის ფორმატი შეიძლება სხვა არსებობდეს, რომელიც პრეზიდენტს, პრემიერ მინისტრს, თავდაცვის მინისტრს და უშიშროების მინისტრს შორის უნდა იყოს.
ლაშა ჩხარტიშვილი („დემოკრატიის ინსტიტუტის“ ხელმძღვანელი): ვფიქრობ, რომ უშუშოების საბჭო არ უნდა გაუქმდეს. ზოგადად, პრეზიდენტის ინსტიტუტის პრაქტიკულად გაუქმებასთან გვაქვს საქმე. ეს არის ბიძინა ივანიშვილის პროცესების ერთ-ერთი შემადგენელი ნაწილი. ის, რომ ერთპიროვნული მმართველი იყოს ქვეყანაში. ვფიქრობ, საზოგადოებამ უნდა იბრძოლოს იმისთვის, რომ ჩვენ საბოლოოდ აღმოსავლურ-რუსული ტიპის დიქტატურულ სახელმწიფოდ არ ჩამოვყალიბდეთ. დემოკრატიულ საქართველოს, მსგავსი კონსენსუსის მიღება ძალიან დიდ დარტყმას მიაყენებს. იმდენად მნიშვნელოვანი ცვლილების შეტანას ცდილობენ, რომ აღნიშნული საკითხი, მათ შორის პრეზიდენტის პირდაპირი არჩევის საკითხი, უნდა იქნას რეფერენდუმზე გატანილი. ხალხმა გადატყვიტოს როგორი სახელმწიფო უნდათ.
ირმა სოხაძე (მომღერალი): ვერ გეტყვით, რადგან არ ვიცი თავდაცვის საბჭო რამდენად საჭიროა და რას აკეთებს. ზოგადად ის ცვლილებები, რაც შემოაქვთ, რატომ კეთდება, ვერ ვხვდები. არ მესმის. არავინ ამას არ ხსნის. თქვეს, სახალხო მჯელობა იქნებაო, მაგრამ არ არის.
ქეთი ბექაური (იურისტი): ჩემი აზრით, არ უნდა გაუქმდეს. ეროვნული უშიშროების საბჭოს აქვს ისეთი დატვირთვა, რომელიც ქვეყანაში უნდა არსებობდეს. საჭიროა არსებობდეს, მითუმეტეს იმ გეოპოლიტიკურ სიტუაციას და ქვეყნის მდგომარეობას თუ გავითვალისწინებს. ამ სტუქტურად სწორად უნდა იფუნქციონიროს. ზოგადად ყველაფრის გაუქმებას არ მივესალმები.
„ახალი თაობა“, 21 აპრილი, 2017 წელი
ინტერვიუ ვახტანგ თორდიასთან: „აფხაზეთს საქართველოს კონსტიტუციაში განსაკუთრებული სტატუსი უნდა ჰქონდეს“
იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრი ვახტანგ თორდია „ახალ თაობასთან“ ინტერვიუში კონსტიტუციის ახალ რედაქციაზე საუბრობს.
- ბატონო ვახტანგ, როგორ აფასებთ კონსტიტუციაში შეტანილ ცვლილებებს? როგორია თქვენი პოზიცია პრეზიდენტის არჩევის წესთან დაკავშირებით?
- ამჟამად დიდი ვნებათაღელვა გამოიწვია პრეზიდენტის არჩევის საკითხმა: საერთო-სახალხო არჩევნებით უნდა ავირჩიოთ პრეზიდენტი თუ ირიბი გზით. მე ვფიქრობ, რომ ყველაზე სწორი იქნება, ამ საკითხზე მსჯელობის დროს ყურადღება გავამახვილოთ იმაზე, თუ რა სახის სახელმწიფო გვექნება: საპარლამენტო რესპუბლიკა, ნახევრად საპრეზიდენტო თუ საპრეზიდენტო. ჯერ კიდევ 2010 წლის ცვლილებებით ჩვენი ქვეყანა საპარლამენტო მოდელისკენ გადაიხარა. კონსტიტუციის ახალ პროექტში გამოსახული ტენდენციები საპარლამენტო რესპუბლიკის ნიშნებს ატარებს, რაც, საბოლოო ჯამში, გამოისახა კიდეც პრეზიდენტის უფლებამოსილების, მისი ფუნქციების შეკვეცით. მაგალითად, წარმოდგენილი პროექტის მიხედვით, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეებს წარადგენს არა საქართველოს პრეზიდენტი, არამედ იუსტიციის უმაღლესი საბჭო.
- მოგწონთ ეს ცვლილება?
- მე ვფიქრობ, რომ ეს უფრო სწორი და გამართლებული იქნება.
- არაერთგვაროვანი პოზიციები მოჰყვა საზოგადოებაში ამ ცვლილებას...
- არადა, იუსტიციის უმაღლესი საბჭო სწორედ ის ორგანოა, რომელმაც მართლმსაჯულების ყველაზე ფუნდამენტური საკითხები უნდა განსაჯოს და გადაწყვიტოს კიდეც.
- პრეზიდენტის არჩევის წესს რომ დავუბრუნდეთ...
- მას შემდეგ, რაც დავინახავთ, თუ რა ფუნქციები გააჩნია პრეზიდენტს, ადამიანები მიხვდებიან, რომ ამ უფლებამოსილების მატარებელი პრეზიდენტი ირიბი გზით უნდა აირჩეს და არა – საერთო-სახალხო არჩევნებით. ანალოგიურად არის თითქმის ყველა საპარლამენტო რესპუბლიკაში, თუნდაც გერმანიის მაგალითი შემიძლია დაგისახელოთ.
- კონსტიტუციის ახალ პროექტში ცვლილებები ეხება სასამართლო სისტემას. მისაღებია ეს ცვლილებები?
- სასამართლო ხელისუფლების დამოუკიდებლობა მართლმსაჯულების ფუძემდებლური პრინციპია. სასამართლოს დამოუკიდებლობის დაცვის პრინციპი არის ერთ-ერთი მთავარი გარანტია იმისა, რომ სასამართლო ხელისუფლებამ ჯეროვნად განახორციელოს საკუთარი მისია და საზოგადოების ნდობა და პატივისცემა დაიმსახუროს. სასამართლოს დამოუკიდებლობა, ინსტიტუციურ დამოუკიდებლობასთან ერთად, აუცილებლად გულისხმობს მოსამართლის ინდივიდუალურ დამოუკიდებლობასაც, მისი სამართლებრივი დაცვის მაღალი სტანდარტის არსებობას. ამ კონტექსტში დამოუკიდებლობის უმნიშვნელოვანესი და საკვანძო კომპონენტებია: მოსამართლეთა იმუნიტეტი და მათი თანამდებობიდან გათავისუფლების წესები. რაც შეეხება მოსამართლის იმუნიტეტს, აუცილებელია, ამ საკითხის გადაწყვეტა ხდებოდეს თავად სასამართლო ხელისუფლებაში არსებული კოლეგიური ინსტიტუტის და არა ინდივიდუალურად რომელიმე თანამდებობის პირის მიერ.
- დღეს როგორ არის?
- დღეს უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარე აძლევს თანხმობას მოსამართლის დაპატიმრებაზე, რაც გარკვეულწილად შეიძლება შეფასდეს, როგორც საბჭოური გამოვლინება. შესაბამისად, მოსამართლის სისხლის სამართლის პასუხისგებაში მიცემის, დაკავების ან დაპატიმრების, მისი ბინის, მანქანის, სამუშაო ადგილის ან პირადი ჩხრეკის საკითხის გადაწყვეტა მიზანშეწონილია მოხდეს სასამართლო სისტემის დამოუკიდებელი და კოლეგიური კონსტიტუციური ორგანოს – იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს თანხმობით.
საკითხის გადაწყვეტაში სასამართლო სისტემის დამოუკიდებელი ინსტიტუტის, კოლეგიური ორგანოს ჩართულობა განამტკიცებს როგორც მოსამართლის დამოუკიდებლობისა და დაცულობის ხარისხს, ასევე საზოგადოებაში აამაღლებს ყოველ კონკრეტულ შემთხვევასთან დაკავშირებით მიღებული გადაწყვეტილების ლეგიტიმაციისა და სანდოობის ხარისხსაც. ეს ძალიან მნიშვნელოვანი საკითხებია.
- ბატონო ვახტანგ, საარჩევნო სისტემაზეც მინდა გკითხოთ: მაჟორიტარული არჩევნები უქმდება და მთლიანად პროპორციული სისტემა შემოდის. როგორ შეაფასებთ ამ ცვლილებას?
- უკვე 10 წელზე მეტია, აფხაზეთში მცხოვრები საქართველოს მოქალაქეები სრულყოფილად და სრულფასოვნად არ არიან წარმოდგენილნი საქართველოს პარლამენტში. იძულებით გადაადგილებულ პირებს გააჩნიათ კონსტიტუციური სტატუსი – აფხაზეთში მცხოვრები საქართველოს მოქალაქეებისა. ის გარემოება კი, რომ დღეს აფხაზეთს არ ჰყავს წარმომადგენლობა საქართველოს პარლამენტში, უარყოფითად მოქმედებს პოლიტიკურ ცხოვრებაში მისი მოსახლეობის აქტიურად ჩაბმაზე, მათი კოლექტიური ინტერესების სრულყოფილად წარმოდგენასა და დაცვაზე და, რაც მთავარია, ამით იზღუდება მათი უფლება, აირჩიონ აფხაზეთის წარმომადგენლები და არჩეულნი იყვნენ, როგორც აფხაზეთის წარმომადგენლები, საქართველოს პარლამენტში.
- თქვენ მიიჩნევთ, რომ ეს უფრო პოლიტიკური საკითხია?
- ერთი შემიძლია გითხრათ: ამ საკითხის დადებითად გადაწყვეტა ხელს შეუწყობს ამ მოსახლეობის პოლიტიკურ გააქტიურებასა და მათი ინტერესების დაცვას. ამით კი უნდა განხორციელდეს ის განცხადებაც, რომ საქართველოს კარი ღიაა აფხაზებისა და ყველა იმ პირისთვის, რომლებიც დღეს კანონიერად ცხოვრობენ კონფლიქტური რეგიონის ტერიტორიაზე, რომ მათ შესაძლებლობა ექნებათ, სათანადოდ წარმოადგინონ და დაიცვან თავიანთი კოლექტიური ინტერესები საქართველოს პარლამენტში. აფხაზეთში მცხოვრები საქართველოს მოქალაქეების წარმომადგენლობის უზრუნველყოფა საქართველოს პარლამენტში ხელს შეუწყობს იძულებით გადაადგილებულ პირთა იდენტიფიცირებას აფხაზეთთან, მათი თვითმყოფადობის შენარჩუნებას. ეს კი მნიშვნელოვან ფაქტორად იქცევა საქართველოს მთელ მოსახლეობაში აფხაზეთში არსებული მდგომარეობისადმი შეუგუებლობის განცდისა.
- ბევრი კონსტიტუციონალისტი მიიჩნევს, რომ ორპალატიანი პარლამენტი კონფლიქტის მოგვარების მიმართულებით გადადგმული ნაბიჯიც შეიძლება იყოს…
- ამ თვალსაზრისით თუ შევხედავთ საქართველოს პარლამენტის მომავალ სტრუქტურას, უპრიანია, იგი იყოს ორპალატიანი, რადგან, სხვა დადებით ნიშნებთან ერთად, ორპალატიანი პარლამენტი საშუალებას იძლევა, იყოს უფრო მაღალი წარმომადგენლობითი ხასიათის, უფრო ფართოდ იქნეს წარმოდგენილი რეგიონები, რაც სახელმწიფოს ეფექტიანი ფუნქციონირების ერთ-ერთი წინაპირობაა.
ვფიქრობ, მომავალში საქართველოში ორპალატიანი პარლამენტი უფრო პროდუქტიული გახდეს ტერიტორიული კონფლიქტების დარეგულირების ხელშეწყობის თვალსაზრისით. კიდევ ერთი საკითხი, რაზეც ყურადღება მინდა გავამახვილო: საქართველოს კონსტიტუციის ახალ რედაქციაში მიუღებელია, დარჩეს ძველი ჩანაწერი _ აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა. ასეთ ტერმინს _ ავტონომიური რესპუბლიკა _ მსოფლიო კონსტიტუციონალიზმის პრაქტიკა არ იცნობს. ეს საბჭოთა ტერმინოლოგიის გამოვლინებაა. სავსებით შესაძლებელია, საქართველოს კონსტიტუციის ახალ რედაქციაში აფხაზეთს ეწოდოს „აფხაზეთის რესპუბლიკა“. რაც შეეხება უშუალოდ აფხაზეთის სტატუსს, იგი ვერ იქნება განმარტებული საქართველოს კონსტიტუციის ახალ რედაქციაში, რადგან ეს უნდა იყოს მომავალი მოლაპარაკებების საგანი. გათვალისწინებულ უნდა იქნეს ის, რომ აფხაზეთს საქართველოს შემადგენლობაში უნდა გააჩნდეს ყველაზე მაღალი სტატუსი, ჰქონდეს უფლებამოსილებები, გადაწყვიტოს რიგი სახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის საკითხებისა დამოუკიდებლად, ასევე ჰქონდეს საქართველოს ცენტრალურ ხელისუფლებაში – საქართველოს პარლამენტში, მთავრობასა და სასამართლო ხელისუფლებაში განსაკუთრებული წარმომადგენლობა და უფლებები. შესაძლოა, საქართველოს კონსტიტუციის ახალ რედაქციაში ჩაიწეროს, რომ აფხაზეთის რესპუბლიკას გააჩნია განსაკუთრებული სტატუსი.
„ახალი თაობა“, 21 აპრილი, 2017 წელი
ინტერვიუ გიგლა ბარამიძესთან: „აფხაზეთის რკინიგზის აღდგენაზე შვეიცარიული კომპანია მუშაობს“ // „სოხუმში რუსეთის საელჩოს გახსნა ოკუპაციაზე ბეჭდის დასმაა“ // „ბარემ კონსტიტუციაში ჩაწერონ, რომ 21-ე საუკუნეში ქვეყანა „ქართულმა ოცნებამ“ უნდა მართოს“
რატომ აღარ არის ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენა აქტუალური, რას ნიშნავს ლავროვის ვიზიტი სოხუმში, რას ამბობენ სომხეთში აფხაზეთის გავლით რკინიგზის აღდგენაზე, რის ჩაწერას აპირებდა „ქართული ოცნება“ კონსტიტუციაში? – ამ თემებზე „ახალ თაობას“ ყოფილი პოლიტდევნილი გიგლა ბარამიძე ესაუბრება.
- რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის ჩასვლა აფხაზეთში საქართველოს ხელისუფლებამ მოკრძალებულად გააპროტესტა. ლტოლვილთა და განახლების მინისტრ სოზარ სუბარის განმარტებით, ეს ვიზიტი უკანონოა და წინა ვიზიტებისგან არაფრით განსხვავდებოდა. თქვენ რას იტყვით ამ შეფასებებზე?
- ეს ვიზიტი წინა ვიზიტებისგან მკვეთრად განსხვავდებოდა. სერგეი ლავროვმა აფხაზეთში რუსეთის საელჩო გახსნა, რაც ოკუპაციაზე ბეჭდის ხელმეორე დასმაა. ლავროვის წასვლა-წამოსვლაზე ბევრად უარესია ის, რომ დღევანდელ ხელისუფლებას სამაჩაბლო, კოდორი, აფხაზეთი აღარ ახსოვს. მათ საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობაც აღარ სტკივათ და იმაზე ფიქრობენ, როგორ გაიხანგრძლივონ ტკბილი არსებობა ხელისუფლებაში.
სერგეი ლავროვი სოხუმში ჩამოსვლას რომ აპირებდა, ეს დაახლოებით ერთი წლის წინ იყო ცნობილი. საქართველოს ხელისუფლებას ამაზე ერთი წლით ადრე უნდა აეტეხა განგაში. ძალიან ცუდია, რომ ხელისუფლებას იმის გეგმაც კი არა აქვს, თუ როგორ უნდა დაიწყოს მუშაობა დაკარგული ტერიტორიების დაბრუნებაზე. არც ის იციან, ამაზე პირდაპირ რუსეთს უნდა ელაპარაკონ თუ ჩვენს დასავლელ პარტნიორებს სთხოვონ დახმარება. ამათ რომ ჰკითხო, დასავლეთში ბევრი მეგობარი ჰყავთ, მაგრამ არც ისინი აქტიურობენ დიდად, მხოლოდ განცხადებებით შემოიფარგლებიან. არადა, აქტიური ქმედებებია საჭირო.
- აქტიურ ქმედებებში რას გულისხმობთ?
- მოლაპარაკებების წარმოებას. აქტიური ქმედებები ჩვენს პოლიტიკოსებს რატომღაც ტანკების დაქოქვა ჰგონიათ. ხელისუფლებამ დასავლელ მეგობრებს უნდა სთხოვოს, რომ მათმა მთავრობებმა რუსეთთან მოლაპარაკებების დროს საქართველოს საკითხიც დააყენონ. ამის ნაცვლად გამოვიდა საქართველოს პრეზიდენტი და ამაყად განაცხადა, თავშეკავების სტრატეგიის პოლიტიკა გვაქვსო.
- და რას ნიშნავს ეს თავშეკავების სტრატეგიის პოლიტიკა?
- ეს არის ანეკდოტი. პრეზიდენტსა და დანარჩენ ხელისუფლებას ქართული ზღაპრის ორ პერსონაჟს სულდისა და ბულდის ვადარებ. ორივე ცნობილი ქოსატყუილა იყო და ერთმანეთს ტყუილების თქმაში ეჯიბრებოდნენ. ასევე იქცევიან პრეზიდენტი და მთავრობა.
რაც შეეხება თავშეკავების სტრატეგიის პოლიტიკას, სათაურიც კი ძალიან ამორფულია. ან რომელ თავშეკავების სტრატეგიაზეა საუბარი, როცა ხელისუფლებას ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენასთან დაკავშირებით სტრატეგია საერთოდ არ აქვს. იმ დროს, როცა ლავროვმა ჩვენს აფხაზეთში რუსეთში საელჩო გახსნა, თბილისში ადამიანის უფლებების ფსევდოდამცველმა ნანუაშვილმა და ქვეყნის პრეზიდენტმა საერთაშორისო კონფერენცია სახელწოდებით მრავალმანდატიანი ეროვნული ინსტიტუტების ევოლუციის გზები გახსნეს. ამიტომაც ვამბობ, რომ საქართველოს ხელისუფლებისთვის დაკარგული ტერიტორიების დაბრუნება პრიორიტეტი არ არის. იმ დროს, როცა აფხაზეთის ოკუპაცია კიდევ ერთხელ გაფორმდა რუსეთის საელჩოს გახსნით, პრეზიდენტი ადამიანის უფლებებზე ლექციას კითხულობდა. ეტყობა, ჩვენს ხელისუფლებებს ქვეყნის დამოუკიდებლობისა და ტერიტორიული მთლიანობის მიმართ ასეთი არასერიოზული დამოკიდებულება აქვთ. 1921 წელს მეთერთმეტე არმია საქართველოს რომ მოადგა, ნოე ჟორდანიას უთხრეს, სასწრაფოდ გამოდი და ხალხის მობილიზაცია გამოაცხადე, რამენაირად წინააღმდეგობა რომ გავუწიოთო. ჟორდანიამ უთხრა, რას ამბობთ, ეგენი ჩვენი იდეოლოგიური და სულიერი ნათესავები არიან და ჯარით როგორ მოგვადგებიან, თანაც ახლა მე საეტაპო სიტყვას ვწერ საქართველოში დემოკრატიის განვითარებასთან დაკავშირებით, მთელ მსოფლიოს უნდა გავაცნოთ, როგორ დემოკრატიას ვაშენებთო. ასე იქცევიან ესენიც და ამიტომაც არის, რომ ქვეყანა თავზე გვემხობა.
სულ ახლახან მოსკოვში იყო ჩასული რექს ტილერსონი. ლავროვთან შეხვედრისას ყველაფერზე ისაუბრა. 7.5 წუთი ისაუბრეს უკრაინაზე. საქართველო კი არც უხსენებიათ. არ მუშაობს საქართველოს ხელისუფლება ამ მიმართულებით და სხვა რატომ შეიწუხებს თავს. ამათ პოსტ ფაქტუმ უყვართ მოქმედება, ამიტომ ერთ ინფორმაციას მივაწვდი და იქნებ წინასწარ დაიჭირონ თადარიგი. მაისში მოსკოვში მოსალაპარაკებლად ჩადის ანგელა მერკელი. ახლა მაინც მოიწვიეთ გერმანიის ელჩი, მასთან ერთად ჩამოწერეთ საკითხები და იქნებ რამენაირად შეატანინოთ მერკელს მოსალაპარაკებელ საკითხთა ნუსხაში საქართველო. ესენი კი საქმის კეთების ნაცვლად ლექციებს კითხულობენ.
- იქნებ არც უნდათ დაკარგული ტერიტორიების დაბრუნება, ხომ შეიძლება, ესეც იყოს მიზეზი?
- ესენი ისეთი ვირეშმაკები არიან, ძალიანაც უნდათ ტერიტორიების დაბრუნება, მაგრამ ამის უნარი არ აქვთ. არც სხვას ეკითხებიან რჩევას, ამას ლექციების წაკითხვა ურჩევნიათ. მიჩნდება საფუძვლიანი ეჭვი იმაზეც, რომ ამის გაკეთება არც აწყობთ. იმავეს ვიტყვი ერთ ოპოზიციურ ძალაზეც, რომელიც ვითომ ოპოზიციაა და მშვენივრად თანამშრომლობს ხელისუფლებასთან. მათაც ძალიან უყვართ ლოზუნგებით საუბარი და ახლა დაიჩემეს, ძალა ევროპაშიაო. ეს რა უბედურებაა, რას ჰქვია, ძალა ევროპაშია, აშშ-სა და იაპონიას რას უწუნებენ, ან აღმოსავლეთს რას ერჩიან, სხვა თუ არაფერი, 4 მსოფლიო რელიგია – იუდაიზმი, ბუდიზმი, ქრისტიანობა და ისლამი აღმოსავლეთში აღმოცენდა და ამას დაეფუძნა ზოგადსაკაცობრიო ცივილიზაცია. ისევ დაკარგული ტერიტორიების თემას დავუბრუნდები და, დარწმუნებული ვარ, ხელისუფლებასაც და მასთან დაახლოებულ ოპოზიციასაც დღევანდელი სტატუსკვო აწყობთ.
- რატომ ფიქრობთ, რომ აწყობთ?
- ერთი წუთით წარმოვიდგინოთ, რომ ხვალ საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობა აღდგეს, ხელისუფლებას სატირალი თემა აღარ ექნება. თავს ვეღარაფრით გაიმართლებენ, ეკონომიკის გაჯანსაღებაზე, ჯარის გაძლიერებასა და სოციალური საკითხების წინ წამოწევაზე უნდა იფიქრონ. ამის უნარი კი არ აქვთ და ამიტომაც აწყობთ ეს ვითარება. ქვეყნის მართვა რომ სახლობანას თამაში ჰგონიათ, ეს საკონსტიტუციო ცვლილებებზე მუშაობის დროსაც გამოჩნდა. ამათ კონსტიტუცია, რუსი დეკაბრისტების ნაწილის მსგავსად, მგონი, ქალის სახელი ჰგონიათ. 1825 წელს აჯანყება კონსტიტუციასთან იყო კავშირში. მოთავეებმა იცოდნენ, რა იყო კონსტიტუცია, მაგრამ ქვედა რგოლებში აზრზე არ იყვნენ. იარაღი რომ იშიშვლეს, ყვიროდნენ, მეფის ტყვეობიდან მშვენიერი კონსტიტუცია გავათავისუფლოთო. ტყვე ქალი ეგონათ კონსტიტუცია.
უკეთესი ვითარება ამ მხრივ არც „ქართულ ოცნებაშია“. ერთ-ერთ დახურულ სხდომაზე ერთ-ერთ დეპუტატს განუცხადებია, სააკაშვილის ჯინაზე კონსტიტუციაში შევიტანოთ ლაზიკის განვითარების გეგმაო. მერე ერთი დეპუტატი ამდგარა პატრიოტთა ალიანსიდან და უთქვამს, თქვე დალოცვილებო, იქნება ჯერ თავად ლაზიკა გეპოვათ, სადმე თუა და მერე მისი განვითარების გეგმაზე გესაუბრათო. მანვე აუხსნა ხელისუფლების წარმომადგენლებს, რომ კონსტიტუციაში ამის ჩაწერა არ შეიძლება.
„ქართულ ოცნებას“ კონსტიტუცია სამუშაო დოკუმენტი ჰგონია, რომელიც, ბიუჯეტის მსგავსად, წელიწადში ან კვარტალში ერთხელ უნდა ჩაასწორო. ამათ თავში ვერ შევიდა, რომ კონსტიტუცია ერის მარადიული ფასეულობების, სულიერების, ტრადიციების, საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ერთიანობისა და თანხმობის უვადო დოკუმენტია. ისეთ უცნაურობებს წერენ ამ კონსტიტუციაში, ბარემ ისიც ჩაწერონ, რომ 21-ე საუკუნის განმავლობაში საქართველოში წამყვანი პოლიტიკური ძალა უნდა იყოს „ქართული ოცნება“. ამ სისულელეების წერასა და ადამიანების უფლებებზე ლექციების კითხვას სამაჩაბლოსთვის სახელის გადარქმევა გაგეპროტესტებინათ, სჯობდა.
- ეტყობა, ამ შემთხვევაშიც მოთმინების სტრატეგიის პოლიტიკა გამოიყენეს.
- ეს ამათთვის არაფერს ნიშნავს. რეაქცია მათ არც არჩევნებში გამარჯვებული ანატოლი ბიბილოვის განცხადებების გამო ჰქონიათ. მან ბიბისისთან საუბარში განაცხადა, ჩემი #1 სამოქმედო გეგმა არა ადამიანების უფლებებზე ლექციების კითხვა, არამედ სამხრეთ ოსეთის რუსეთის შემადგენლობაში შეყვანააო, ზედვე დააყოლა, ამაზე მუშაობას ახლავე ვიწყებო. რატომ არ საუბრობენ იმაზე, რუსეთი აფხაზეთში სარაკეტო დანადგარებს რომ განათავსებს. არც იმაზე გამიგია საპროტესტო განცხადებები, გალში ქართველებს ყველანაირად რომ ავიწროებენ და მშობლიურ ენაზე სწავლის უფლებას არ აძლევენ, ასევე ხმას არ იღებენ აფხაზეთის გავლით რკინიგზის შესაძლო აღდგენაზე.
- ამ თემაზე ქართული მხარე ხმას მართლაც არ იღებს. მოსკოვი და ერევანი ამბობენ, რომ საქართველოს ხელისუფლებასთან შეთანხმება თითქმის მიღწეულია. თქვენ წლების წინ სომხეთში საქართველოს ელჩი იყავით და იქ გაქვთ კონტაქტები. რას ამბობენ სომხები რკინიგზის აღდგენაზე?
- მე ვიყავი დამოუკიდებელი საქართველოს პირველი ელჩი დამოუკიდებელ სომხეთში და დღემდე ბევრი ახლობელი მყავს იქ. იქაური პოლიტიკური სიტუაცია მეტ-ნაკლებად კარგად ვიცი და ჯერ კიდევ ერთი თვის წინ ვთქვი, რომ აფხაზეთზე გამავალ რკინიგზასთან დაკავშირებით რაღაც ხდება. ამაზე საუბრობენ როგორც ხელისუფლების, ასევე იქაური ოპოზიციის წარმომადგენლები.
- მაინც რა ხდება ამ საკითხთან დაკავშირებით?
- ამბობენ, რომ აფხაზეთის რკინიგზის ამოქმედება იგეგმება, ჩვენი ხელისუფლება კი ადამიანის უფლებების დაცვაზე ლექციებს კითხულობს.
- საქართველოს თანხმობის გარეშე ეს რკინიგზა ვერ ამოქმედდება. გამოდის, რომ ჩვენი ხელისუფლება თანახმაა...
- ჩვენი ხელისუფლება ამ თემაზე ხმას არ იღებს, გატრუნულია. სომხეთში კი ამბობენ, რომ სარკინიგზო მიმოსვლის აღდგენის საკითხებზე ერთ-ერთი შვეიცარიული ფირმა მუშაობს. ამ საკითხზე აქტიურად მსჯელობენ რუსეთსა და სოხუმში.
- ქართული მხარე რატომ დუმს?
- არ დუმს, ლექციებს კითხულობენ. ლექციებით გატაცებულ ხელისუფლებას კიდევ ერთ რჩევას მივცემ. მაისში ჩინეთში აბრეშუმის გზის ზონის ქვეყნების პირველი პირების შეხვედრა ტარდება. ამ შეხვედრაზე, ალბათ, საქართველოსაც მიიწვევენ და იქ მაინც თქვან, რომ იმისთვის, რათა ეს გზა უფრო მშვიდი და უსაფრთხო იყოს, საერთაშორისო თანამეგობრობა ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენაში უნდა დაგვეხმაროს.
