„ახალი თაობა“: ინტერვიუ ავთანდილ დემეტრაშვილთან: „კონსტიტუციაში ცვლილებები კიდევ არის შესატანი“ // „შემდეგი საკონსტიტუციო ცვლილებები ორპალატიან პარლამენტს უნდა შეეხებოდეს“
„ახალი თაობა“: ინტერვიუ ჯემალ გამახარიასთან: „აფხაზეთში დახვრეტილი 25 ქართველი ტყვე სოფელ იაშტუხაში ერთად იყო ჩასვენებული“ // „ჩვენ აფხაზეთში დავბრუნდებით და საფლავებსაც მოვუვლით“
—————–
„ახალი თაობა“, 21 ოქტომბერი, 2017 წელი
ინტერვიუ ავთანდილ დემეტრაშვილთან: „კონსტიტუციაში ცვლილებები კიდევ არის შესატანი“ // „შემდეგი საკონსტიტუციო ცვლილებები ორპალატიან პარლამენტს უნდა შეეხებოდეს“
კონსტიტუციონალისტი ავთანდილ დემეტრაშვილი „ახალ თაობასთან“ ინტერვიუში საკონსტიტუციო ცვლილებების შემდეგ ეტაპზე საუბრობს.
- ბატონო ავთანდილ, რამდენად მოელოდით, რომ პრეზიდენტი ამ საკონსტიტუციო ცვლილებებს ხელს მოაწერდა იმის გათვალისწინებით, თუ რა პროცესი უძღოდა წინ?
- მე ვთვლი, რომ პრეზიდენტი სწორად მოიქცა. პირველ რიგში, ეს არის პრეზიდენტის კონსტიტუციური ვალდებულება. რასაკვირველია, უფლებამოსილია, ხელი არ მოაწეროს, მაგრამ ამით რა იქნებოდა შედეგი?! კიდევ ერთი დაპირისპირება, კიდევ ერთი კინკლაობა სახელისუფლებო შტოებს შორის. ამიტომ, მე ვფიქრობ, პრეზიდენტი აბსოლუტურად სწორად მოიქცა. რა თქმა უნდა, უკეთესი იყო, წერილობითი განცხადება გაეკეთებინა, რომ მას არ უნდა, სახელმწიფო საქმიანობაში დისონანსი შეიტანოს და ამიტომ აწერს ხელს.
- საკონსტიტუციო ცვლილებების პროცესი დასრულდა ამ ხელმოწერით თუ ფიქრობთ, რომ გაგრძელდება?
- თავად ირაკლი კობახიძემ, პარლამენტის თავმჯდომარემ განაცხადა, რომ კონსტიტუციური პროცესი გრძელდება. ახლა საპარლამენტო უმრავლესობა რამდენიმე საკონსტიტუციო ცვლილების ინიცირებას მოახდენს, რომელიც 2018 წლის მარტ-აპრილში იქნება მიღებული და ძალაში შევა 2018 წლის ნოემბერში.
რასაკვირველია, კონსტიტუციაში ცვლილებები კიდევ არის შესატანი. უნდა ამოივსოს ის ხარვეზი, რომელიც საქართველოს ტერიტორიულ მოწყობას ეხება. მასში განდგომილი რეგიონების შესახებ მის სტატუსზე მინიშნება მაინც უნდა იყოს, თუ ბოლომდე ვერ განვსაზღვრავთ. მეორე საკითხი ეხება ორპალატიან პარლამენტს, რასაც ვენეციის კომისია რამდენი წელია, კატეგორიულად მიგვითითებს.
- ბატონო ავთანდილ, ორპალატიან პარლამენტთან დაკავშირებით თქვენი პოზიცია ცნობილია. რას დაარეგულირებს, რა აუცილებლობაა ორპალატიანი პარლამენტის, რომ აუხსნათ მკითხველს?
- მოგახსენებთ: ჩვენ გადავდივართ კლასიკურ საპარლამენტო რესპუბლიკის მოდელზე. ზოგადად, ყველასთვის ცნობილია, რომ საპარლამენტო რესპუბლიკა ეფექტურია და ყოველგვარი სირთულეების გარეშე მოქმედებს, თუ მასში შიდა და გარე შეკავებები არსებობს. გაწონასწორება-შეკავების მექანიზმის ქმედითობაზე ვსაუბრობ. ასეთი ფუნქცია შეუძლია შეასრულოს როგორც პრეზიდენტს გარედან, რომელსაც აქვს მაღალი ლეგიტიმაცია და შიდა გაწონასწორება შეუძლია განახორციელოს მეორე პალატას. მოგეხსენებათ, ახალი საკონსტიტუციო ცვლილებებით ჩვენ უარს ვამბობთ პირდაპირი გზით არჩეულ პრეზიდენტზე. შესაბამისად, რჩება მეორე პალატა, სენატი, რომელიც დაკომპლექტებული იქნება არა პარტიული, არამედ ადგილობრივი, ტერიტორიული წარმომადგენლებით, რომელიც პარტიულ მისწრაფებებს შეანელებს და მოსახლეობის ინტერესებს დაიცავს. სენატი იქნება ტერიტორიების მიხედვით არჩეული. იგი მოწოდებული იქნება ადგილობრივი და საერთო სახელმწიფოებრივი ინტერესების გამოსახატად და არა რომელიმე პარტიის ინტერესი. ამიტომ ასრულებს საფრანგეთში, ამერიკის შეერთებულ შტატებში, სხვა ქვეყნებში დამბალანსებლის ფუნქციას სენატი.
კიდევ ერთი საკითხი – საერთაშორისო პრაქტიკაში გვაქვს ასეთი მოცემულობა: საპარლამენტო რესპუბლიკების ერთ მესამედში ორპალატიანი პარლამენტი მოქმედებს, საპარლამენტო რესპუბლიკათა ორ მესამედში კი პრეზიდენტი პირდაპირი წესით არის არჩეული.
- მთავარი დაპირისპირება ამ საკონსტიტუციო ცვლილების პროცესში ოპოზიციასა და ხელისუფლებას შორის მაინც საარჩევნო სისტემა იყო…
- გეთანხმებით, 2020 წელს იყოს შერეული სისტემა და ჩატარდეს როგორც პროპორციული, ისე მაჟორიტარული არჩევნები, მაგრამ მაჟორიტარული სისტემით აირჩეს პარლამენტის მეორე პალატა, ანუ სენატი. ეს არასდროს მითქვამს, ახლა პირველად ვამბობ, რადგან დაკვირვების შემდეგ დავასკვენი, რომ ამ დაპირისპირებიდან ეს შეიძლება იყოს ერთადერთი რაციონალური გამოსავალი. შეიძლება არა 73-ადგილიანი, არამედ 50-კაციანი შემადგენლობით. ამას ითხოვს კონსტიტუციაც და, აგერ უკვე 15 წელია, ვენეციის კომისიაც.
- თუმცა, რამდენად იზიარებთ მოსაზრებას, რომ ბიუჯეტს ორპალატიანი პარლამენტის შენახვა უფრო ძვირი დაუჯდება?
- არა, არ დაუჯდება. ერთი რეზიდენცია უკვე გვაქვს, ქუთაისის პარლამენტის შენობაში შეიძლება მეორე პალატა – სენატი განთავსდეს. სწორედ ასეც უნდა იყოს, რადგან ტერიტორიული წარმომადგენლობის ორგანო იქნება, ქვედა პალატა კი თბილისში იქნება. ამით ქუთაისის პარლამენტის შენობის საკითხიც გადაწყდება. ასევე, სულაც არ არის აუცილებელი, რომ 73 ავირჩიოთ, ავირჩიოთ, მაგალითად, 50, მაგრამ ამას უხეშად ვამბობ ახლა, რადგან ტერიტორიებია დასათვლელი. ფინანსისტი არ ვარ, მაგრამ ხარჯები, მერწმუნეთ, მინიმალური იქნება. მსოფლიო პრაქტიკიდან გამომდინარე, ცნობილია, რომ ეს ხარჯები არ აღემატება იმ თანხებს, რომლებსაც ახლა ვხარჯავთ ერთპალატიანი პარლამენტის შენახვაზე.
კიდევ ერთი – გარკვეულ ნაწილში სენატის შექმნამ შეიძლება ხელი შეუწყოს განდგომილ რეგიონებთან დიალოგს. განდგომილ რეგიონებს სენატში გამოყოფილი განსაკუთრებული ადგილი ექნებათ.
ორპალატიან პარლამენტზე კონსტიტუციაშია მითითებული. ოდესღაც ხომ უნდა დავიწყოთ ამაზე საუბარი?! მით უფრო ახლა ამის მშვენიერი შესაძლებლობაა. ოპოზიცია ითხოვს, მაჟორიტარული სისტემა გავაუქმოთ, ხელისუფლება კი უარზეა. ამიტომ იყოს მაჟორიტარული არჩევნები, მაგრამ მაჟორიტარული არჩევნებით აირჩეს ზედა პალატა, სენატი. ამით ორივე მხარის მოთხოვნები დაკმაყოფილებული იქნება. ძალიან ბევრი პლუსია ამ იდეაში.
- ამ საკითხზე ესაუბრეთ უკვე თუნდაც ირაკლი კობახიძეს?
- არა, ჯერ არ მისაუბრია.
„ახალი თაობა“, 21 ოქტომბერი, 2017 წელი
ინტერვიუ ჯემალ გამახარიასთან: „აფხაზეთში დახვრეტილი 25 ქართველი ტყვე სოფელ იაშტუხაში ერთად იყო ჩასვენებული“ // „ჩვენ აფხაზეთში დავბრუნდებით და საფლავებსაც მოვუვლით“
რამდენიმე დღის წინ, 1993 წელს სოხუმის დაცემის შემდეგ, რუსებისა და აფხაზი სეპარატისტების მიერ დახვრეტილი 25 ტყვე ქართველის გადმოსვენება აფხაზეთში განხორციელებული გენოციდისა და ეთნოწმენდის კიდევ ერთი დასტურია. ამის შესახებ „ახალ თაობას“ აფხაზეთის უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარის მოადგილე ჯემალ გამახარია ესაუბრა.
- ბატონო ჯემალ, აფხაზეთის ომიდან 25-ე წელს თბილისში გადმოასვენეს აფხაზეთის ომის ბოლოს, სოხუმის დაცემის მომენტში, აფხაზი სეპარატისტებისა და რუსების მიერ დახვრეტილი 25 ტყვე. 24 წლის შემდეგ როგორ აფასებთ ამ ფაქტს?
- ადამიანურად ძალიან მძიმეა ამ თემაზე საუბარიც კი. ამ ადამიანების დახვრეტა მოხდა სოხუმის დაცემის დღეს. აქ საქმე გვაქვს ტყვედ აყვანილი ადამიანების დახვრეტასთან. ქალაქ სოხუმის მერი გურამ გაბესკირია, მინისტრთა საბჭოს მაღალი თანამდებობის პირები, მათი თანმხლები პირები, მათი დაცვის წევრები დახვრიტეს. არის კიდევ ერთი მშვიდობიანი მოქალაქე, ქალბატონი. რა შეფასება შეიძლება მისცე ამ ფაქტს? ეს არის გენოციდის ერთ-ერთი აშკარა დამადასტურებელი ფაქტი, რომ აფხაზეთში მიზანმიმართულად განხორციელდა ქართველი მოსახლეობის გენოციდი, რომელიც სხვადასხვა ფორმით დღემდე გრძელდება.
- მსგავსი რამ - ტყვეების დახვრეტის ფაქტი, მგონი, სხვაგან არ ყოფილა...
- მეორე მსოფლიო ომის დროს ფაშისტები ამას ყოველთვის არ აკეთებდნენ. აქ სუფთა გენოციდის ფაქტთან გვაქვს საქმე.
- თან სახელმწიფო ორგანოების მაღალი თანამდებობის პირების დახვრეტა მოხდა...
- დიახ, მინისტრთა საბჭოს პასუხისმგებელი მუშაკები და მათი თანმხლები პირები დახვრიტეს, რაც სხვა არაფერია, თუ არა ქართველი მოსახლეობის მიზანმიმართული გენოციდი.
- რას აძლევდა თუნდაც აფხაზ სეპარატისტებსა და რუსებს ტყვედ აყვანილი მინისტრთა საბჭოს პასუხისმგებელი პირების, ქალაქის მერის დახვრეტა? რატომ უნდა გაეკეთებინათ ეს?
- ძალიან ძნელია ამგვარ ქმედებას რაიმე ახსნა მოუძებნო. ფაქტობრივად, ომი დამთავრებული იყო.
- დიახ, ომის ბედი გადაწყვეტილი იყო...
- მათ ამ ტყვეების დახვრეტა არაფერს აძლევდა, გარდა იმისა, რომ 25 ადამიანი, ქართველი მოკლეს. სხვაგვარი შეფასების მიცემა შეუძლებელია, გარდა გენოციდისა.
- ირაკლი ალასანიას განცხადება მოვისმინე, რომლის მამაც ამ 25 დახვრეტილთა შორისაა, 25-წლიანი ჭრილობა დაიხურაო. ანუ 25 წელი ამ ადამიანებს თავისი ახლობლების საფლავებიც დაკარგული ჰქონდათ. ზოგადად, ამ ომით გახსნილი ჭრილობა დაიხურა?
- ბატონ ირაკლის განცხადება არ მომისმენია, მაგრამ მისი ჭრილობა, ალბათ, დაკავშირებული იყო იმასთან, რომ არ იცოდა, სად იყო მამის საფლავი. ამ გადმოცემის პროცესში ისეთი ადამიანები გადმოასვენეს, რომლებიც მათი ოჯახის წევრებს, ახლობლებს უგზო-უკვლოდ დაკარგულად მიაჩნდათ. ახლა კი მიცვალებულები ჩამოასვენეს. აქამდე იმედის ნაპერწკალი მაინც არსებობდა, რომ შეიძლება სადღაც ცოცხლები იყვნენ. მიცვალებულები რომ ჩამოასვენეს, ამან, პირიქით, კიდევ უფრო მწვავედ გვაგრძნობინა, რაოდენ დიდი ტრაგედია მოხდა. აქამდე იმედის ნაპერწკალი თუ იყო, ახლა ეს ნაპერწკალიც ჩაქრა. აქ მიდგომა ინდივიდუალურია.
- სეპარატისტებმა აქამდეც ხომ იცოდნენ, რომ ეს 25 ადამიანი დახვრეტილი იყო და სადღაც იყვნენ ჩასვენებულები, მაგრამ ისინი აქამდე არ გადმოგვცეს. ახლა აფხაზების მიდგომა შეიცვალა? წლებმა ქართველებისადმი, გარდაცვლილის პატივის მიგებისადმი მათი დამოკიდებულება შეცვალა?
- გარდაცვლილის პატივის მიგებაზე რა მოგახსენოთ. 24 წლის წინ 25 დახვრეტილი ქართველის ცხედრების გადმოსვენება წითელი ჯვრისა და საქართველოს დევნილთა და განსახლების სამინისტროს დამსახურებაა, მათი ძალისხმევის შედეგია. სამინისტრო ამ საკითხზე ინტენსიურად მუშაობს. 24 წლის შემდეგ, სეპარატისტებისთვის ალბათ, ცხედრების არგადმოცემას აზრი არ აქვს. მით უმეტეს, რომ ქართველების ცხედრებისგან აფხაზეთის გათავისუფლება შეიძლება აწყობდეთ კიდევაც, რათა იქ არ იყოს ძმათა სასაფლაოები.
- რამდენადაც ვიცი, ომის დროსაც არსებობს დაუწერელი კანონები, როგორ არ შეიძლება მოიქცეს ნამდვილი მებრძოლი. ასეთი ჯგუფური დახვრეტის ფაქტი, დამთავრებული ომის პირობებში ტყვეების დახვრეტა, არა მგონია, ვინმესთვის სანაქებო იყოს.
- ეს არის დანაშაული და ამ დანაშაულისთვის ვიღაცამ პასუხი უნდა აგოს დღეს იქნება თუ ხვალ. ვინც ეს ჩაიდინა, ის დამნაშავეა.
- მითხრეს, გურამ გაბესკირია აფხაზიაო, მართალია?
- არა, გურამი ქართველი იყო და ქართველად დარჩა.
- გენოციდის მასალებში, რომელთაც, როგორც ვიცი, ამზადებთ საერთაშორისო ორგანიზაციებში წარსადგენად, თუ შევა 25 თანამდებობის პირის დახვრეტის ფაქტი?
- აღნიშნული ფაქტი თავისთავად შევა გენოციდის მასალებში. საქართველოს მთავარ პროკურატურაში გამოძიება მიმდინარეობდა, ახლა უკვე დამთავრდებოდა.
- ალბათ, თანდათან სხვადასხვა ეპიზოდებიც ემატება...
- დიახ, გამოძიების პროცესში სხვადასხვა ეპიზოდები ჩნდება, რომელთა გამოძიება ხდება.
- აფხაზეთის ომში 30 ათასი ადამიანი დაიღუპაო...
- ამდენი არ იქნება. სამხედრო და სამოქალაქო პირები ერთად აღებული 10 ათასი კაცი იქნება დაღუპული. მეორე მხარესაც, რომელიც ასევე ჩვენია, 5 ათასი იქნება დაღუპული. ყოველი დაღუპული აფხაზი ჩვენთვისაც ტრაგედიაა.
- თქვენ თქვით, სეპარატისტებს შეიძლება კიდეც უხარიათ, რაც შეიძლება მეტი საფლავი მოიშორონ იქიდანო. იქიდან გამოდევნილი ადამიანების წინაპრების საფლავებიც იქ არის, როგორ მოახერხებენ ქართველების საფლავებისგან აფხაზეთის გასუფთავებას?
- რა თქმა უნდა, ვერ შეძლებენ. მე ვგულისხმობდი ძმათა სასაფლაოებს, სადაც ყველა დაღუპულს ერთად ასაფლავებდნენ. ამგვარი ძმათა სასაფლაოების მოშორება, სეპარატისტებს, რა თქმა უნდა, აწყობთ. ოფიციალური სასაფლაოების მოშლა შეუძლებელია. ერთ მშვენიერ დღეს ჩვენ აფხაზეთში დავბრუნდებით და საფლავებსაც მოვუვლით.
- თუ იცით, ეს 25 დახვრეტილი პირი ერთ სამარხში იყო?
- დიახ, ერთ სამარხში იყვნენ ჩასვენებულები სოფელ იაშტუხაში, რომელიც ძალიან ცნობილი სოფელია. ჩვენ მოვლენებს თავისი სახელი უნდა დავარქვათ და გენოციდის მასალები მთელს მსოფლიოს უნდა მივაწოდოთ. ამისთვის ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ.
