27 თებერვალს, სასტუმრო “ვერე პალასში” “გლობალური კვლევების ცენტრის” ინიციატივით, საკონსტიტუციო ცვლილებებთან დაკავშირებით საექსპერტო შეხვედრა გაიმართა, რომელსაც საგანგებოდ მოწვეული საკონსტუტიციო ცვლილებებზე მომუშავე კომისიის წევრები და ექსპერტები ესწრებოდნენ.
“გლობალური კვლევების ცენტრი” ქვეყანაში მიმდინარე ნებისმიერ აქტუალურ მოვლენას ეხმიანება და მოწვეულ სპეციალისტებთან ერთად საკითხის დადებით და უარყოფით მხარეებს განიხილავს. ამჯერად, მიმდინარე საკონსტიტუციო ცვლილებების საკითხზე, გიორგი ახვლედიანმა, დიმიტრი ლორთქიფანიძე,მ პეტრე მამრაძემ იოსებ არჩვაძემ, გიორგი მდივანმა და ვასილ კაპანაძემ იმსჯელეს.
“გლობალური კვლევების ცენტრის” ხელმძღვანელი ნანა დევდარიანი: დღევანდელი საექპერტო სემინარის თემა იყო საკონსტიტუციო ცვლილებები. მოგეხსენებათ, ამ საკითხზე ახლა საკონსტიტუციო კომისია მუშაობს და შესაბამისად, ჩვენ მოვიწვიეთ სამუშაო ჯგუფების წარმომადგენლები, რათა მიგვეღო რაც შეიძლება მეტი ინფორმაცია თუ როგორ მიმდინარეობს აღნიშნული საკონსტიტუციო შესწორებებზე მუშაობა.
“დემოკრატიული მოძრაობის” წევრი გიორგი ახვლედიანი: საარჩევნო სისტემასთან დაკავშირებით, ჩვენთან ჩამოყალიბებული ერთიანი პოზიციაც არ არსებობს. მაგალითად, გამოდის მამუკა მდინარაძე და ამბობს, რომ ის პროპორციული საარჩევნო სისტემის მომხრეა. როდესაც საკონსტიტუციო ცვლილებებზე ვმსჯელობთ, უნდა გავითვალისწინოთ ერთი მნიშვნელოვანი ნიუანსი, რომელიც წინა მოწვევის პარლამენტში, საარჩევნო სისტემასთან დაკავშირებით განვითარებულ პროცესებს უკავშირდება. გახსოვთ მაშინ ორი საკონსტიტუციო პროექტის ინიციირება მოხდა პარლამენტში. ერთი წარადგინა ოპოზიციამ – 200 ათასი მოქალაქის ხელმოწერით და ის დეპუტატების 75-75-ზე განაწილების პრინციპს გულისხმობდა, ხოლო მეორე ინიციატივა გახლდათ თავად “ქართული ოცნების” 83 დეპუტატის მიერ ინიციირებული საკონსტიტუციო პროექტი, რომელიც 2016 წლის საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ, ასევე პროპორციულ საარჩევნო სისტემაზე გადასვლას გულისხმობდა, მაგრამ დაკონკრეტებული არ იყო თუ რა სახის პორპორციულ სისტემა იგულისხმებოდა. თუმცა, არც ერთი საკითხი კენჭისყრაზე არ განხილულა, ვინაიდან, საკონსტიტუციო უმრავლესობისთვის საჭირო რაოდენობის დეპუტატი არც ერთხელ არ შეიკრიბა სხდომაზე, რათა კვორუმი ყოფილიყო. შესაბამისად, ამ საკითხმა მეცხრე მოწვევის პარლამენტში გადაინაცვლა. ახლა ჩვენ მივმართეთ პარლამენტს, რათა ეს საკითხი კენჭისყრაზე გაიტანოს, ვინაიდან, ამ კანონპროქტმა სრული განხილვის პროცესი უკვე გაიარა და რეგლამენტის 149-ე მუხლის მიხედვით, პარლამენტს აქვს უფლებამოსილება გადაწყვიტოს წინა მოწვევის პარლამენტიდან დარჩენილი განსახილველი კანონპროექტების ბედი – გააგრძელოს თუ არ გააგრძელოს მათი განხილვა, რითაც ხელისუფლება კანონს არღვევს, ვინაიდან, რეგლამენტში მკაფიოდ არის ნათქვამი, რომ ამგვარი მიდგომა შეიძლება პარლამენტს ჰქონდეს მხოლოდ განხილვის პროცესში მყოფი კანონპროექტებისადმი, აღნიშნულმა კანონპროექტმა კი უკვე განხილვის ყველა პროცედურა გაიარა. აღსანიშნავია, რომ არ სურთ კენჭისყრაზე აღნიშნული საკითხის განხილვა, რადგან 200 ათას მოქალაქეს უარი უთხრა, პოლიტიკურად არამომგებიანი და არაპოპულარულია. ამ საკითხთან დაკავშირებით, ვაპირებთ საკონსტიტუციო სასამართლოში სარჩელი შევიტანოთ და ვაიძულოთ ხელისუფლება ეს საკითხი პარლამენტში განიხილოს. ჩააგდოს კი ბატონო, მაგრამ მაინც განიხილოს. თუმცა, ისიც საგულისხმოა, რომ მისი ინიციირება შესაძლებელია მხოლოდ პარლამენტის ერთი მეხუთედის, სახალხო დამცველის და პრეზიდენტის მიერ. ჩვენ მივმართეთ ყველას – პრეზიდენტსაც, სახალხო დამცველსაც და პარლამენტსაც, ჩვენ ვთხოვეთ “პატრიოტთა ალიანსსაც” და მათ საკუთარ თავზე აიღეს ამ საკითხის გადაწყვეტა.
რაც შეეხება თავად ამ ინიციატივას, რომელსაც “ქართული ოცნების” 83-მა დეპუტატმა მოაწერა ხელი, ბატონო გია ვოლსკი აცხადებს, რომ ისინი კვლავ ეთანხმებიან პროპორციული საარჩევნო სისტემის შემოღებას, მაგრამ ვინაიდან, “ქართულ ოცნებას” ახალი დეპუტატებიც ჰყავს პარლამენტში და ბევრი მათგანი არ ეთანხმება აღნიშნულ საკითხსო. არ დაგიმალავთ და ვიტყვი, რომ ეს იმდენად მნიშვნელოვანი თემაა, რომ თუ ხელისუფლების მხრიდან არ დავინახეთ მზაობა, ჩავთვლით რომ ამ კომისიაში არაფერი გვესაქმება, ვინაიდან, მართლაც “ლეღვის ფოთლის” ფორმატში აღმოვჩნდებით და გარკვეული როლის შემსრულებლებად ვიქცევით.
გამოკვეთილად ჩანს “ქართული ოცნების” სამი ძირითადი მიმართულება, რომელიც სურთ განახორციელონ. თან სურთ ეს გააკეთონ მაღალი კონსენსუსის სახელით, თითქოს მთელი პოლიტიკური სპექტრი, არასამთავრობო ორგანიზაციები თუ ესქპერტები და ა.შ ამას მხარს უჭერს. პირველი – მათ უნდათ, რომ პარლამენტი გადმოვიდეს ქუთაისიდან თბილისში. ოღონდ აქაც კი “ქართული ოცნება” ცდილობს პასუხისმგებლობა თავიდან აიცილოს და ეს ქუთაისელებისთვის არაპოპულარული ქმედება, “ქართულ ოცნებას” კი არა, არამედ, საკონსტიტუციო კომისიას `დაბრალდეს.~ რადგან, მიუხედავად იმისა, რომ ქართული ოცნება საუბრობს, რომ რა თქმა უნდა, პარლამენტი თბილისში უნდა გადოვიდესო, კობახიძემ ისიც განაცხადა, ნუ დაგავიწყდებათ, რომ ოცნება დაჰპირდა ქუთაისელ ამომრჩეველს, რომ პარლამენტი არ გადმოვიდოდა ქუთაისიდან თბილისში. გახსოვთ ალბათ კობა ნარჩემაშვილის შეპირება. დიდი ალბათბოთ `ქართულ ოცნებას~ სურს ქუთაისელების წინაშეც “კარგი ბიჭი” გამოჩნდეს და თან პარლამენტიც თბილისში გადმოტანოს.
მეორე მათი მიზანი არის – პრეზიდენტის არჩევითობის უფლებამოსილების გაუქმება. როდესაც ეს საკითხი გაჟღერდა ის პოპულარული არ აღმოჩნდა, რადგან როდესაც საზოგადოებას ამხელა უფლებას ართმევ, ბუნებრვია ეს არავის მოეწონება. არც პოლიოტიკურმა სპექტრმა და არასამთავრობოების და ექსპერტების დიდმა ნაწილმა ამ ინიციატივას მხარი არ დაუჭირა. ამიტომ შემოვლითი გზით დაიწყეს ამ თემაზე საბარუ. პრეზიდენტს სათითაოდ ართმევენ უფლებებს, რათა ბოლოს ხალხმა თქვას, თუ არავითარი ფუნქცია არ აქვს პრეზიდენტს, მარტო ჯილდოების მინიჭება შეუძლია, რისთვის ავირჩიეთო. ეს განწყობა უნდათ შეუქმნან საზოგადოებას. არადა, ჩვენი პოზიციაა და ვფიქრობთ, პირიქით, პრეზიდენტის უფლებამოსილება უნდა გაიზარდოს, რადგან პრეზიდენტის არჩევითობა ცოტა მეტად უნდა შეესაბამებოდეს მის უფლებამოსილებას. საჭიროა, პრეზიდენტის იმ უფლებამოსილების აღდგენა, რომელიც საკანონმდებლო ინიციატივას უკავშირდება, ვინაიდან, პრეზიდენტის არჩევითობა ცოტა მეტად უნდა შეესაბამებოდეს მის უფლებამოსილებას, ვიდრე დღეს გვაქვს. პრეზიდენტს, რომელიც პირდაპირი წესით არის არჩეული ქვეყნის მოქალაქეების მიერ, თავისი ამომრჩევლების მიმართ ქმედითი საქმიანობის განხორცილება უნდა შეეძლოს საკანონმდებლო ინიციატივით. ხელისუფლებას კი სურს პრეზიდენტის არჩევითობის წესის შეცვლა, რათა პრეზიდენტი პარლამენტმა დანიშნოს. თუმცა, ექსპერტებიც კარგად ხედავთ, რომ დღევანდელი კონსტიტუცია იდეალურია ისეთი ქვეყნისთვის, რომელსაც ავტორიტარი მართავს – როდესაც სრული ძალაუფლება აქვს პრემიერს და პარლამენტს, ხოლო პრეზიდენტი სრულიად უუფლებოა. სააკადვილმაც იდეალურად მოირგო ეს საკუთარ თავზე და ეს დღესაც გრძელდება. წესით, ბიძინა ივანიშვილისთვის ასეთი საპრეზიდენტო მოდელი საფრთხის შემცველი არ უნდა იყოს, მაგრამ როგორც ჩანს, ამ ცვლილებების სურვილს სხვა პირადი წყენა, მიზეზი და შურისძიება განაპირობებს. რაც მთავარია, ქართულ ოცნებას სურს ეს ყველაფერი 2018 წლიდან ამოქმედდეს და მომავალი წლიდან, პრეზიდენტი უკვე პარლამენტმა დანიშნოს.
საინტერესოა, რომ პრეზიდენტს 50%-ით ვირჩევთ და დღევანდელი საპარლამენტო უმრავლესობა, მართალია, საკონსტიტუციო უმრავლესობით არის პარლამენტში, მაგრამ რეალურად მას მხარი დაუჭირა არჩევნებზე მისული ამომრჩევლის 48%-მა. ეს ციფრებიც კარგად გვაჩვენებს, რა არაადეკვატურ ვითარებასთან გვაქვს საქმე. ან 48%-მა უნდა დანიშნოს პრეზიდენტი რომელსაც აქამდე 50% ირჩევდა და მისი ლეგიტიმაცია, ალბათ, მინუს ორი პროცენტი იქნება.
აღსანიშნავია ისიც, რომ პრეზიდენტი არის ადამიანი, რომელიც უზენაეს და საკონსტიტუციო სასამართლოში სამ-სამ წევრს ნიშნავს, ეს უკვე ნიშნავს იმას, რომ ამიტომ პრეზიდენტი აუცილებლად უნდა იყოს ნეიტრალური ფიგურა.
და მესამე საკითხი, რომელიც გააჟღერეს საკონსტიტუციო სასამართლოსა და პარლამენტის თავმჯდომარეებმაც და რისი გადაწყვეტაც ხელისუფლებას სურს, ეს არის – საარჩევნო ბლოკის შექმნის შესაძლებლობის გაუქმება (კონსტიტუციის მესამე თავის 50-ე მუხლი), აქ ერთი სიტყვით არის ნახსენები საარჩევნო ბლოკები და ხელისუფლებას სურს პარტიებს საარჩევნო ბლოკის შექმნის შესაძლებლობა გააუქმოს, რათა პარტიებმა მხოლოდ ინდივიდუალურ რეჟიმში იმუშაონ და მიიღონ არჩევნებში მონაწილეობა. მათი არგუმენტი ერთადერთია, თითქოს ეს ყველაფერი პოლიტიკური პარტიების განვითარებას შეუწყობს ხელს. საგულისხმოა, რომ ამას ამბობს პარტია, რომელიც თავადაც ამგვარი საარჩევნო ბლოკით მოვიდა ხელისუფლებაში. და არამარტო ეს ხელისუფლება. შესაბამისად, ეს იმის მაჩვენებელია, რომ მათ კონკურენტების შიში აქვთ. ეს სამი საკითხია, რომელიც არ არის პოპულარული და კომისიაში გარკვეული კონსტიტუციონალისტების ნაწილმაც კი, რომლებიც ხშირად ეთანხმებიან ხელისუფლების ინტერესებს, მათაც კი განაცხადეს, რომ ეს ძალიან საშიში და არასწორი ქმედება იქნებაო. მერე დაგვამშვიდეს, როგორც ჩანს, ეს შარმანაშვილის იდეაა და შემოგვთავაზეს საარჩევნო ბარიერის დაწევა, ანუ შვედეთის მოდელს გვთავაზობენ. რა თქმა უნდა, ეს თემა განხილვის საკითხი შეიძლება იყოს, მაგრამ დღეს, ჩვენი ქართული რეალობის პირობებში, როდესაც პოლიტიკურ ძალას წაართმევ კოალიციის ან საარჩევნო ბკლოკის ჩამოყალიბების საშუალებას, საარჩევნო კამპანიის წარმოებისა თუ პოლტიკური ბრძოლის მექანიზმად, მას სხვა არაფერი რჩება გარდა იმისა, რომ ქუჩაში მოახდინონ პოლიტიკურმა ძალებმა ერთობის დემონსტრირება.
საგულისხმოა, რომ ურთიერთგამომრიცხავი პოზიციები ისმის თავად ქართული ოცნების წევრების მხრიდანაც. მაგალითად, გამოვიდა გიორგი ვოლსი და თქვა, რომ დიახ, საარჩევნო ბლოკები უნდა გაქუმდესო, გამოვიდა თამარ ჩუგოშვილი და განაცხადა, რომ არავითარი ბლოკების გაუქმებას არ ვაპირებთ, უბრალოდ, ვფიქრობთ რეგულაციების შემოღებას, რათა პოლიტიკური პარტიების ფინანსური უზრუნველყოფა დავხვეწოთ, რომ ამდენი ერთკაციანი და ორკაციანი პარტიებით აბსურდამდე მივდივართ და ისეთი მექანიზმებ უნდა შემოვიღოთ, რაც ასე ფულის ფლანგვას შეაჩერებსო.
ნანა დევდარიანი: რა შუაშია ერთკაციანი და ორკაციანი პარტიები, ეს პარტიები ხომ არჩევნებზე მიღებული შედეგის მიხედვით იღებენ დაფინანსებას?
გიორგი ახვლედიანი: დიახ, მაგრამ არჩევნებზე შედეგი დადო პატრიოტთა ალიანსმა, მაგრამ მასთან ერთად ექვსი პოლიტიკური პარტია გახდა კვალიფიციური სუბიექტი და ყველამ მიიღო დაფინანსება და სარეკლამო დრო. ოცი პოლიტიკური პარტიაა ასეთი, აბსურდამდე მიდის სიტუაცია. შესაბამისად, ქართული ოცნება მკაფიოდ ცდილობს ამის განხორციელებას.
ეს სამი ძირეული თემა აინტერესებს დღეს ხელისუფლებას და ვფიქრობ, ალბათ საბოლოო ჯამში, ქორწინების საკითხის დარეგულირებით და იქ ქალის და მამაკაცის განსაზღვრების ჩაწერით გადაფარავენ აღნიშნულ არაპოპულარულ, ნეგატიურ საკითხებს. ეს არის რეალობა.
უახლოეს დღეებში, პოლიტიკური სპექტრის წარმომადგენლები ვაპირებთ ერთგვარი ულტიმატუმი წარვუდგინოთ ხელისუფლებას, თუ აპირებენ მხოლოდ მაჟორიტარული სისტემის დატოვებას, პრეზიდენტის არჩევითობისა და საარჩევნო ბლოკების გაუქმებას, თუ მარტის ბოლოსთვის კონკრეტულ პასუხს არ მივიღებთ, საკონსტიტუციო კომისიას ჩვენ ბოიკოტს გამოვუცხადებთ, ვინაიდან ჩვენს ადგილს კომისიაში ვეღარ ვხედავთ.
საკმაოდ სერიოზული კონსულტაციები მიმდინარეობს იმ არასამთავრობო სექტორის წარმომადგენლებთან, რომლებიც კომისიის წევრები არიან, რათა ჩვენი ეს ბოიკოტის შედეგად, ქართული ოცნება მარტო დავტოვოთ. თუ ჩვენ ამას მოვახერხებთ, ქართულ ოცნებას ძალიან გაუჭირდება ამგვარი საკონსტიტუციო პროექტის `გაყიდვა~ როგორც კონსენსუსის შედეგი. მით უმეტეს, რომ ამ საკითხებთან დაკავშირებით, ხელისუფლების პოზიციას ეწინააღმდეგება ვენეციის კომისია და ყველა ევროპული სტრუქტურა, რომელსაც კი რაიმე შეხება აქვს არჩევნებან. 2014 ევროსაბჭოს რეკომენდაციაში, საქართველოსთან მიმართებაში მიღებულ რეზოლუციაშიც ჩაიწერა, რომ უმჯობესი იქნება, თუ გადავალთ რეგიონალურ-პროპორციულ სისტემაზე – ღია სიებით. ამიტომ უცხოეთიდანაც მწვავე შეფასებებო მოჰყვება ხელისუფლების ქმედებას.
ექსპერტი ეკონომიკის საკითხებში იოსებ არჩვაძე: კომისიის წევრთაგან რამდენია ხელისუფლების მომხრე და რამდენი მოწინააღმდეგე?
გიორგი ახვლედიანი: ამის თქმა ცოტა რთულია. ვინაიდან, მაგალითად, მე საარჩევნო თემატიკაზე მომუშავე ჯგუფში ვარ, ამას გარდა კიდევ სამი ჯგუფია და იქაც სხვა ბევრი წარმომადგენელია. რაც შეეხება ჩემს ჯგუფს, ხელისუფლება უმრავლესობაში არ გახლავთ. სიმართლე გითხრათ, ბევრი კომისიის წევრი ხმასაც არ იღებს, ზოგჯერ რვა საათის განმავლობაში, მხოლოდ სამი კაცი საუბრობს.
ნანა დევდარიანი: საკონსტიტუციო სასამართლოს ორი ყოფილი თავმჯდომარეა ხომ კომისიაში? როდესაც ველაპარაკე, ვერავისგან მივიღე გარკვეული პასუხი, ვერ მივედით იქამდე, რომ იყოს ნორმა და ალტერნატიული ნორმაო.
“დემოკრატიული მოძრაობის” წევრი დიმიტრი ლორთქიფანიძე: მთელი ეს კომისია იმისთვის შეიქმნა, რომ პრეზიდენტის ინსტიტუტის კასტრირება მოხდეს. მთავარმა ექსპერტმა აარიდა თავი ყველა მწვავე კითხვას, მაშინ როდესაც ის უნდა ყოფილიყო მოპასუხე, 7 წუთში გააკეთა მოხსენება და წავიდა, ვინაიდან, სამუშაო დღე 6 საათზე მთავრდება, საკითხის განხილვა კი 7-ის 10 წუთზე დაიწყო.
მათ შორის, როდესაც უშიშროების საბჭოს შეკვეცაზეა საუბარი, რაც პრეზიდენტისთვის უმნიშვნელოვანესი მომენტია, მით უმეტეს მაშინ, როდესაც პრეზიდენტი შეიარაღებული თავდასხმის შემთხვევაში აცხადებს საომარ მდგომარეობას და 48 საათის განმავლობაში წარუდგენს პარლამენტს ამას დასამტკიცებლად. მაგალითად, როდესაც იბომბება ავნევი და აცხადებ, რომ ეს რუსეთის ფერედრაციის მხრიდან ინტერვენციაა და შემდეგ ბოდიშს იხდი ტალიავინის კომისიის წინაშე და გაუგებრობაში ეხვევი, სწორედ ამაზე ვსაუბრობ. უშიშროების საბჭოს პასუხისმგებლობაა ზუსტად ის, რომ მან მართებული ინფორმაცია მიაწოდოს პრეზიდენტს, მართლა ინტერვენციაა თუ არა. ამათ კი სურთ, უშიშროების საბჭო სრულიად მოაშორონ პრეზიდენტს და შექმნან სამხედრო საბჭო, თუმცა, პრეზიდენტი კვლავ რჩება მთავარსარდლად, ქვეყნის მთავარსარდლად, მაგრამ ის უბრალოდ ბუტაფორიული ფიგურა იქნება.
“დემოკრატიული მოძრაობა” საპარლამენტო არჩევნების წინ სთავაზობდა საზოგადოებას საკონსტიტუციო სასამართლო ყოფილიყო არა მხოლოდ ნორმატიული აქტების რევიზორი, არამედ საბოლოო თუ შუალედური აქტების რევიზორი (როგორიცაა – განჩინება, სისხლის სამართლის საპრიოცესო იძულების ღონისძიებები და ა.შ), როდესაც ირღვევა კონსტიტუციით აღიარებული ადამიანის უფლებები.
გულწრფელად გეტყვით და ვფიქრობ, შეიძლება უფრო მართებული ყოფილიყო, პირველივე სხდომაზე გამოგვეცხადებინა ბოიკოტი. როდესაც თავიდანვე აღმოვაჩინეთ, რომ სახელმწიფო პოლიტიკური მოდელი, ერთის გარდა, არ განიხილება. ვინაიდან, პირველივე სხდომაზე, ბატონმა კობახიძემ განაცხადა, რომ სუფთა ფურცლიდან ვიწყებთ მუშაობას, მაგრამ სხვა სახელმწიფო პოლიტიკური მოდელი გარდა საპარლამენტო რესპუბლიკისა, არ განიხილებაო. გაუგებარია, ამ შემთხვევაში, რა სუფთა ფურცელი იგულისხმება, მით უმეტეს, რომ დღეს არსებული საპარლამენტო მოდელი ჰიბრუდულია. მოუხედავად ამისა, ერთადერთი შანსი, რომ დემოკრატიული ანტურაჟის შექმნა შეეძლო ჩვენს ხელისუფლებას ის იყო, რომ წამოეღო თუნდაც 14 ევროპული საპარლამენტო რესპუბლიკის მოდელი, სადაც პრეზიდენტი პირდაპირი და საყოველთაო წესით არის არჩეული, რაზეც ესენი უარს აცხადებენ.
აღნიშნული განცხადების შემდეგ, ალბათ სჯობდა თავიდანვე უარი გვეთქვა აღნიშნულ კომისიაში მუშაობაზე. შესაბამისად, ეს არის სრულიად კასტრირებული საპრეზიდენტო ინსტიტუტის შედეგად შეკრებილი საკონსტიტუციო კომისია. თუმცა, განსხვავებით წინა კომისიისაგან, სამუშაო ჯგგუფები 100%-ით შევსებულია და უკვე იწყება სარედაქციო ვერსიების განხილვა თავისივე განმარტებითი ბარათებით. ყველა ის საკითხი, რაც დღეს წარმოდგენილი გვაქვს, ჩვენ თავიდანვე წამოდგენილი გვქონდა საკონსტიტუციო კანონის პროექტისა და მასთან არსებული განმარტებითი ბარათის სახით და მინდა სიამაყით გითხრათ, რომ სწორედ ჩვენ, “დემოკრატიულ მოძრაობას” და არა პატრიოტთა ალიანსს (რომელმაც ჩვენი ინიციატივის შემდეგ, სასწრაფოდ წარმოადგინა თავისი ინიციატივა), თავიდანვე გვქონდა წარმოდგენილი მიწასთან დაკავშირებული რეგულაცია. თუმცა, მადლობა ირმა ინაშვილს, რომ პატრიოტთა ალიანსმა აიტაცა და დაინტერესდა ამ საკითხით.
მიწა, როგორც სასიცოცხლოდ აუცილებელი, სტრატეგიული, შეუცვლელი, გაუმრავლებელი რესურსი და საკუთარი მომავლის გარანტირებული საკვები ბაზა, საკუთრებაში შეიძლება ჰქონდეთ მხოლოდ საქართველოს მოქალაქეებს, გამონაკლისი შემთხვევები განისაზღვება კანონით საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის შემდეგ. ფაქტორბივად, იგივე ჩანაწერი არსებობს ისრაელის ძირითად კანონში. მიწა საკრალური მნიშვნელობის, განსაკუთრებული ღირებულების კატეგორია, არ შეიძლება იყიდებოდეს. დღეს მიწის 91% სახელმწიფოს საკუთრებაშია და სახელმწიფო განკარგავს მას იჯარებითა და სამოქალაქო რეგულაციებით გათვალისწინებული პირობით, ხოლო 8%-ს სახელმწიფო ასწლიანი იჯარით გასცემს. მაგალითად, თუ სხვა ქვეყნების მაგალითებს გადავხედავთ, შვეიცარული ფედერალური კანონი პირდაპირ ამბობს, რომ მიწა უნდა იყოს დაცული გაუცხოვებისგან. უნგრეთის საკონსტიტუციო სასამართლო აცხადებს, რომ მიწა არის განსაკუთრებული კატეგორია და მას კანონი იმგვარად უნდა იცავდეს, რომ არ მოხდეს მისი უცხო სახელმწიფოს მოქალაქეებზე გადაცემა. ჩვენი მეზობელი სომხეთი, რომელიც, ჩვენგან განსხვავებით, ყოველთვის გამოირჩეოდა პრაგმატულობით და ნაციონალური ინტერესებით, პირდაპირ აცხადებს, რომ სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწა არ შეიძლება იყოს უცხო ქვეყნის მოქალაქის და მოქალაქეობის არმქონე პირის საკუთრებაში, გარდა გამონაკლისი შემთხვევებისა.
თუმცა, აღსანიშნავია, რომ როდესაც ეს საკითხი წამოვჭერით, არასმთავრობო სექტორმა `იეჭვიანა~, ხელისუფლების რეაქცია კი, პირიქით, ლოიალური იყო. სხვათა შორის, 2010 წლის საკონსტიტუციო კომისიაში პალიკო კუბლაშვილი მუშაობდა აღნიშნულ საკითხზე, ოღონდ ის ხელისუფლება პირიქით ხედავდა, რათა ყველა გზა ამოექოლათ და მიწაზე საკუთრების უფლების შეზღუდვის რაიმე თეორიული შანსიც კი გამოერიცხათ.
გიორგი ახვლედიანი: დღეს ასეთი ვითარება გვაქვს. მიწის გაყიდვა უცხო ქვეყნის მოქალაქეებზე არც ისე იოლია, თუმცა, მაინც შესაძლებელია შემოვლითი გზების საშუალებით. ყველა ქვეყანა, რომელსაც აქვს მიწის ფონდი, აქვს მკაცრი რეგულაცია მიწის გაყიდვასთან დაკავშირებით. რადგან მიწა არ არის ჩვეულებრივი საკუთრების ფორმა, რომელსაც რეგულაცია სჭირდება. ერთადერთი გამონაკლისი ქვეყანა ვართ ჩვენ. სამწუხარო ნარატივია შექმნილი, რომ რა მოხდა, მიწას სახლში ხომ არ წაიღებს ის უცხოელი და. ა.შ. ჩვენს ქვეყანაში არსებული მიწის ფონდი, რომელიც შეიძლება იყოს საინტერესო უცხო ქვეყნის მოქალაქეებისთვის, ე.წ ინვესტორებისთვის, იმდენად მწირია, რომ სასაცილოა საერთოდ მის ინვესტიცია-ტევადობაზე ლაპარაკი. დღეს ჩვენი სასოფლო-სამეურნეო სახნავ-სათესი მიწები სულ დაახლოებით 1 მილიონი ჰექტარია და აქედან 600 ათასი უკვე ისედაც კერძო სექტორშია, საქართველოს მოქალაქეებზე გაცემული. ანუ, ეს არ არის იმხელა ინვესტიცია ჩვენი ქვეყნისთვის, რომელმაც შეიძლება მოგვხიბლოს. აქედან გამომდინარე, ის არგუმენტი, თითქოს ეს ინვესტიციაა და მასზე თუ უარს ვიტყვით, ქვეყანა დაიღუპება, მიუღებელია. მით უმეტეს, არსებობს კონკრეტული შეთავაზება თუნდაც მრავალწლიანი იჯარის სახით. თუმცა, ეს არ სურთ. ჩვენთან ძირითადად არიან ინდოელი, პაკისტანელი, ნიგერიელი, მაროკოელი, არაბი ინვესტორები და ეს არ არის ისეთი სეგმენტი, რომელიც მაღალი დონის ცივილიზებულ ინფრასტრუქტურას დაგინერგავს ქვეყანაში.
ამერიკის შეერთებული შტატებიც კი, რომელიც უზარმაზარი რაოდენობის სასოფლო-სამეურნეო მიწებს ფლობს, იქაც კი გამოყოფილია ფონდი უცხო ქვეყნის მოქალქეებისთვის, სასოფლო-სამეურნეო მიწების მხოლოდ 1,7 პროცენტი შეიძლება გასხვისდეს უცხო ქვეყნის მოქალაქეზე და ამ შემთხვევაშიც კი იმდენი რეგულაცია მოქმედებს, რომ ამდენი ათეული წელია ეს კანონი მოქმედებს და ეს 1,7 მეათედი პროცენტიც ვერ შეივსო. ავსტრიაში, მაგალითად, ვერ იყიდი მიწას, მიუხედავად იმისა, რომ ევროკავშირის რეგულაციებით ვალდებული ხარ, გარკვეული პროცენტი მაინც გაყიდო. შესაბამისად, მათ მხოლოდ 5% გამოიტანეს გასაყიდად და იქაც ჩაწერეს რეგულაციაში, რომ ის ვინც მიწას იყიდის, 10 წელი მაინც უნდა ცხოვრობდეს ავსტრიაში, 10 წელი უნდა მუშაობდე სასოფლო-სამეურნეო დარგში, უმაღლესი აგრარული განათლება გქონდეს და როდესაც ყველა ამ კრიტერუმს დააკმაყოფილებ, მხოლოდ ამის შემდეგ შეგიძლია წარმოადგინო პროექტი, რომელსაც სპეციალური სახელმწიფო კომისია განიხილავს და ამის შემდეგ შეიძლება მხოლოდ 5% შეიძინო.
2012 წელს, მიხეილ სააკაშვილის ხელისუფლების დროს, როდესაც გაუქმდა შეზღუდვები, მოაწყდნენ მიწის საყიდლად და ლამის ყოველ მეორე დღეს დავრბოდი. რამდენიმე წლის წინ, ქუთაისისკენ, წყალწითელას ხეობაში, სადაც ზაფხულობით, ფაქტობრივად, მთელი ქუთაისი ისვენებდა, მიწა გაყიდეს. ეს მიწა იყიდა ორმა ნიგერიელმა და იქ საღორე გააკეთა. ბუნებრივია, ეს ყველაფერი მოსახლეობამ გააპროტესტა, მაგრამ როდესაც ადგილზე ჩავედი, გამოვიდა ეს ნიგერიელი და საქართველოს მოქალაქის პირადობის მოწმობა მანახა, სადაც გარკვევით ეწერა, რომ ის ნიკო ჭავჭავაძე იყო. ქვეყნის მოქალაქეა უკვე და ვეღარ შეედავები. აქედან გამომდინარე, მიწის გაყიდვის აკრძალვასთან ერთად ჩვენ სერიოზულად უნდა ვიფიქროთ და ვიმუშაოთ იმ საკითხზ, რომელიც საქართველოს მოქალაქეობის მიღებას გაართულებს. მით უმეტეს, გასათვალისწინებელია, რომ მათი მოწეული პრიოდუქციაც და მოგებაც ისევ მათ ქვეყანაში მიდის. სახელმწიფოს ხელშია 400 ათასი ჰექტარი მიწა და მისი ფასი დაბალია.
ნანა დევდარიანი: ამ ყველაფერს ემატება ერთი პრობლემა. მაგალითად, სოფლის კუთვნილ საძოვრებს ისე ჰყიდიან, რომ მოსახლოება უკვე ფაქტის წინაშე დგება. მოდის მეპატრონე და აცხადებს, რომ მისია და აღარ უშვებს მოსახლეობას.
გიორგი ახვლედიანი: სტატუსს უცვლიან და გამოქვთ გასაყიდად. მაგალითად, ვანში მოხდა ასეთი ფაქტი. უზარმაზარი საძოვარი, რომლითაც მთელი სოფელი სარგებლობდა, იყიდა ვიღაცამ და აღარ შეუშვა იქ მოსახლეობა.
ვფიქრობ, ეს თემა შეიძლება გამოდგეს აფხაზებთან ურთიერთობასა და მათთან კონტაქტისთვის და გარკვეულწილად შეეხმიანოს მათთან არსებულ პრობლემატიკას, რადგან ყველამ ვიცით, რომ მათ აქვთ ეს პრობლემა. აფხაზებს სთხოვენ რუსებზე მიწების გაცემას. ჯერჯერობით ისინი ახერხებენ ამის შეკავებას, თუმცა, თუ ვერ შეაკავებენ, როდესაც ტერიტორიულ მთლიანობას აღვადგენთ, ჩვენს კონსტიტუციაში არსებულო ჩანაწერი იქნება ერთადერთი იურიდული ბაზა, რომელსაც დავეყრდნობით. ვინაიდან, როდესაც საქართველოს კონსტიტუციაში ეწერება, რომ საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე მიწის გაყიდვა აკრძალულია ყოველგვარი გამონაკლისის გარეშე, ნებისმიერი, ვინც შეიძენს რაიმე მიწას ოკუპირებულ ტერიტორიებზე, რუსი იქნება ის თუ იაპონელი, ჩვენ გვექნება სამართლებრივი და იურიდიულად გამართული პრეტენზიის უფლება. ანუ სალაპარაკო თემა მათთან არის. ჯერჯერობით ტერიტორიული მოწყობის საკითხებზე მსჯელობა არ მიმდინარეობს. ავთანდილ დემეტრაშვილმა წამოჭრა ერთპალატიანი პარლამენტის იდეა, კი არ შემომაქვს კანონპროექტი, მაგრამ უბრალოდ ვიმსჯელოთ მაინცო. ვინაიდან, ქართული ოცნების ბევრი დეპუტატი არაადეკვატურად უდგება საკითხს. ისინი პარაქტიკულად ითხოვენ ისეთივე მოწყობას, როგორიცაა ამერიკაში, ბრიტანეთში, საფრანგეთში და. ა.შ. და როდესაც ვეუბნებით, რომ ეს ყველაფერი ორპალატიანი პარლამენტია, და მოდით მაშინ ეს ვარიანტი განვიხილოთ, ესეც არ უნდათ.
დიმიტრი ლორთქიფანიძე: სხვათა შორის, საპრეზიდენტო ასაკთან დაკავშირებით მიმდინარეობს მსჯელობა, რათა გაიზარდოს ასაკი. ასევე შეწყალების საკითხთან დაკავშირებით, ერთი პერიოდი განგაში ატყდა, რადგან ერთ-ერთი ექსპერტის მხრიდან გაიელვა წინადადებამ _ თითქოსდა შეწყალების საკითხიც პრემიერთან შეთანხმებით უნდა წყდებოდეს შესაწყალებელ პირთა სია, რატომაც არაო, რაც წარმოუდგენელია. ამის შემდეგ უკან დაიხიეს.
გერმანიის მაგალითით თუ ვიმჯელებთ, გერმანიაში პრეზიდენტი არ არის პოლიტიკური თანამდებობის პირი. ამათ გერმანული მოდელიდან აიღეს ეს, რომ პრეზიდენტი არ არის პოლიტიკური თანამდებობის პირი და დანარჩენი მოირგეს, როგორც სურდათ.
ამპაროს მოდელთან დაკავშირებით, ეს საკითხი განიხილება უკვე. არასამთავრობო ორგანიზაციები ძალიან აქტიურობენ. მათი აქტიურობის შედეგი იყო პრეამბულაში ევროატლანტიკური მისწრაფებების ჩაწერის იდეა. პირველივე სხდომაზე, პირველივე წუთზე, როგორც კი შემოვიდა ანა ნაცვლიშვილი, დააყენა ეს საკითხი. ბევრად ლოიალური იყო ხელისუფლება ამ ჩანაწერის მიღება-არმიღების საკითხთან დაკავშირებით, ვიდრე ჩვენი უბლოკო სტატუსის ინიციატივა, რომლის წინააღმდეგაც გაილაშქრეს ვოლსკმა და ბევრმა ექსპერტმაც ბანი მისცა, რომ ეს ყოვლად დაუშვებელიაო. მინდა გითხრათ, რომ პრეამბულაში ატლანტიკური მისწრაფებების ჩაწერის წინააღმდეგი იყო სალომე ზურაბიშვილი, რომელიც დაეთანხმდა ჩვენს ინიციატივას მიწის რეგულაციასთან დაკავშირებით, რაც ჩვენთვის კარგი ნაბიჯი იყო მხარდაჭერის თვალსაზრისით.
ალბათ, ხელისუფლება მხარს დაუჭერს ვახტანგ ყოლბაიას მიერ წარმოდგენილ მოდელს, ვინაიდან, მოგხესენებათ, ბატონი ვახტანგი არ იქნებოდა ორიგინალური, რთული წარმოასდგენია, რომ მას არ შეეთანხმებინა ბევრი საკითხი ხელისუფლებასთან. მათ შორის, ისინი წერენ _ ვფიქრობთ, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მეორე მუხლში უნდა შევიდეს ცვლილება, რომლითაც გათვალისწინებული იქნება აფხაზეთის სტატუსის განსაზღვრა კონსტიტუციური ხელშეკრულებით. ამასთან, ამავე მუხლში ფართოდ უნდა გაიწეროს გარანტიები საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის ურღვევობასთან დაკავშირებით. თუმცა, საკითხის გადასაწყვეტად, უნდა იყოს გათვალისწინებული საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე რეფერენდუმის ჩატარების აუცილებლობა. ამავე დროს, წერენ, რომ ტერიტორიული მოწყობის თვალსაზრისით, ყველაზე დიდი ნაკლი ის არისო, რომ ცხინვალის რეგიონის მიმართ, დღემდე გათვალისწინებულია ზვიად გამსახურდიას ხელისუფლების მიდგომაო. სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქი და მისი ავტონომიური სტატუსი იურიდიულად გაუქმდა, მაგრამ ეს რეგიონი არსებობს. ის კონსტიტუციაში არსად მოიხსენიება და ეს რეგიონი საქართველოს სახელმწიფოში რეინტეგრაციის მიზნით, დღემდე, სამშვიდობო მოლაპარაკებების და ორმხრივი თუ მრავამხრივი შეთანხმებების საგანია.
მოგეხსენებათ, ტერიტირული მოწყობის საკითხი, ქვეყნის ტერიტირული მთლიანობის აღდგენამდე დახურული იყო. დღეს, არ ვიცი, მიდის თუ არა ხელისუფლება ორპალატიანი პარლამენტის დანერგვისკენ, მაშინ რას უზამენ წარმომადგენლობით უფლებამოსილებას, უცნობია
გიორგი ახვლედიანი: მსჯელობაც კი არ წარიმართა. უარი ეთქვა განხილვას და მსჯელობასაც კი ორპალატიან პარკლამენტთან დაკავშირებით.
იოსებ არჩვაძე: ჩემი აზრით, ასიმეტრიული ფედერაციის პრინციპით, სენატში უნდა იყოს სულ ცოტა ერთით მეტი სენატორი, ავტონომიები, ვიდრე დანარჩენ საქართველოში. პირობითად, თუ არის 51 ან 101 სენატორი, 51 ჰყავდეთ ავტონომიებს, აჭარა, აფხაზეთი, ცხინვალის რეგიონი და ჩანდეს, რომ უმრავლესობა არის ავტონომიების.
დიმიტრი ლორთქიფანიძე: ორმაგი მოქალაქეობის მინიჭების პრინციპის უჭერს მხარს სალომე ზურაბიშვილი, რაც ძალიან სახიფათოა.
გიორგი ახვლედიანი: არსებობს თანამემამულის სტატუსის განმსაზღვრელი კანონი, მინისტრმა პაპუნა დავითაიამ შემოიტანა ეს ინიციატივა, ეს უნდა ყოფილიყო საეტაპო დოკუმენტი, რათა შემდგომში ამის მიხედვით განსაზღვრულიყო ორმაგი მოქალაქეობის საკითხი იმ ადამიანებისთვის, რომლებიც მხოლოდ საქართველოში დაბადებულები არ იყვნენ, არამედ ისინიც, რომლებიც კავკასიურ ენობრივ ჯგუფს მიეკუთვნებოდნენ. აქ საუბარია ჩერქეზებზე და ჩეჩნებზე.
ანალიტიკოსი ვასო კაპანაძე: მე ვფიქრობ, აღნიშნული საკითხები, როგორიც არის ორმაგი მოქალაქეობის და მიწის გაყიდვის რეგულაციის საკითხი, ჩვენს დემოგრაფიულ მდგომარეობასაც უკავშირდება. მაგალითად, ყველასთვის ცნობილია, რომ კაპანაძეები, ბერიძეების შემდეგ, 5 წლის წინათ, რიცხოვნობის მიხედვით საქართველოში მეორე ადგილზე ვიყავით, მინდა გითხრათ, რომ დღეს მამედოვები არიან მეორე ადგილზე და თუ ასე გაგრძელდა, მალე ბერიძეებსაც გაუსწრებენ და პირველ ადგილზე აღმოჩნდებიან. მეოთხე ადგილზეა ალიევების გვარი, რომელიც ალბათ მალე გაგვისწრებს და მესამე ადგილზე აღმოჩნდება. შესაბამისა,დ საქართველოში პირველ ადგილზე იქნებიან მამედოვები, მეორე ადგილზე კი ალიევები. ასეთი ვითარება გვაქვს დღეს საქართველოში.
პოლიტოლოგი გიორგი მდივანი: ძალიან საინტერესოა ევროკავშირის ქვეყნების რუკა, სადაც რიცხოვნობით მეორე ეთნიკური ჯგუფები გვხვდება. საგულისხმოა, რომ ყველგან ასეთი კლების პროცესი შეინიშნება, ალბანეთის გარდა, სადაც ძირითადად მუსლიმანები ცხოვრობენ. ეს არის იქაური ტრენდი.
მართვის სტრატეგიული ინსტიტუტის ხელმძღვანელი პეტრე მამრაძე: დემოგრაფების პროგნოზის მიხედვით, 2050 წლამდე, ქართველი ერი სრული გადაშენების წინაშე აღმოჩნდება. ხოლო, მოგეხსენებათ, დემოგრაფების ასეთი 30-წლიანი პროგნოზები ხშირად მართლდება ხოლმე. არსებული სტატისტიკის მიხედვით, საქართველოს გარშემო არსებული ყველა სახელმწიფოს მოსახლეობა ასაკობრივი და სქესობრივი სტრუქტურით, გაცილებით ახალგაზრდაა, ვიდრე საქართველოს მოსახლეობა.
გიორგი მდივანი: როდესაც ამტკიცებენ, რომ ბალტიისპირეთის ქვეყნები, რაც ევროკავშირის წევრები გახდნენ, მათი მშპ გაიზარდა და ერთ სულ მოსახლეზე გაორმაგდა და გასამმაგდაო, განსაკუთრებით ესტონეთი აქვთ ამოჩემებული, რატომღაც აღარ აკონკრეტებენ, რომ მოსახლეობა შემცირდა და რა თქმა უნდა ამის ხარჯზე მშპ გაორმაგდებოდა. მაგალითად, ბოლო წლებში, ესტონელებიც გადაშენების პირას არიან. ესტონეთის მოსახლოება დაახლოებით 800 ათასით შემცირდა.
გიორგი ახვლედიანი: თუ არ ვცდები 2013 წელს, როდესაც დაბადებულების რაოდენობამ გარდაცვლილთა რაოდენობას გადააჭარბა, ერთადერთი წელი იყო.
პეტრე მამრაძე: არაფერი თქმულა, ჩემი აზრით, ყველაზე მავნე ინსტიტუტზე – გუბერნატორის ინსტიტუტზე, რომელიც მიხეილ სააკაშვილმა ჩაწერა კონსტიტუციაში. ეს ყველაზე მავნე ინსტიტუტი საქართველოში, ხელს უშლის დამოუკიდებელი თვითმმართველობების არსებობას. მძიმე ტვირთად აწევს ქვეყანას და ცენტრალურ ხელისუფლებას, აკონტროლებს ადგილებზე ყველაფერს.
გიორგი ახვლედიანი: ხელისუფლება ამას ამართლებს თვითმმართველობების მმართველობის უნარჩვევების დაბალი დონით. შესაბამისად, იქ კონტროლის მექანიზმი, ერთგვარი “რკინის ხელი” და წარმოდგენა იმისა, რომ ეს ყველაფერი ცენტრიდან იმართება გუბერნატორის სახით, აუცილებელია. სხვა შემთხვევაში დავიღუპებით. ხელისუფლების ეს პოზიცია განსაკუთრებით გამძაფრდა მას შემდეგ, რაც თვითმმართველობის დონეზე პირდაპირი წესით არჩევითობა შემოიღეს. ამიტომ ამართლებდნენ იმ სისულელეს, არადა, არჩეული პირის იმპიჩმენტის წესი და მათი გადარჩევა იმდენად ადვილია, რომ მის რაღაც ლეგიტიმაციაზე და არჩევითობაზე საუბარიც კი სასაცილოა. ამომრჩეველთა 20%-საც კი შეუძლია დააყენოს მისი გადარჩევის საკითხი.
რაც შეეხება დეპუტატის გამოწვევის საკითხს. რამდენჯერმე გაჟღერდა ეს საკითხი. ამას ითხოვდნენ ლეიბორისტები, არადა ეს არ არის მარტივი საკითხი. იმასაც კი ითხოვენ, არჩევნებზე გამოუცხადებლობის შემთხვევაში ჯარიმები დავაწესოთო. დაახლოებით მსგავსი კანონი მოქმედებს ერთადერთ ქვეყანაში _ ავსტრალიაში, სადაც ზოგადად საზოგადოების პოლიტიკური აქტივობა და შესაბამისად, არჩევნებზეც ძალიან მცირე ნაწილი მიდის.
ნანა დევდარიანი: დეპუტატის გამოწვევა დაუშვებელია, ეს ნიშნავს, რომ ყოველთვის შეძლებ დეპუტატზე ზეწოლას.
გიორგი მდივანი: ამას გარდა, მინდა ორიოდე სიტყვით საგადახადო კუთხით მიმოვიხილო საკითხი. სააკაშვილის მმართველობის დროს, ისეთი ცვლილებები შეიტანეს კონსტიტუციაში, მარტივად რომ ვთქვათ, არსებული კონსტიტუციის პირობებში შეუძლებელია დამოუკიდებელი საგადასახადო მონეტარული პოლიტიკის გატარება.
ჩვენ ჯერ უნდა ჩამოვყალიბდეთ – პირდაპირი დემოკრატიაა ქვეყანაში თუ წარმომადგენლობითი. რა თქმა უნდა, პირდაპირი დემოკრატია არ არის (წარმომადგენლობითიც არ არის, მაგრამ პირდაპირი დემოკრატია განსაკუთრებით გამორიცხულია), რადგან, არც ერთი მნიშვნელოვანი საკითხი არ ხდება პლებისციტის და რეფერენდუმის საგანი. არსებული კონსტიტუციის მიხედვით, თუ გაიმარჯვა მემარცხენე ან ცენტრისტულმა პარტიამ, ფაქტობრივად ის მაინც ვერ განახორციელებს თავის საარჩევნო დაპირებას, რის გამოც ის აირჩიეს. მაგალითად, ეს შეიძლება იყოს ეკოლოგიის გადასახადი, პროგრესული ან ფუფუნების გადასახადი, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია. რამდენადაც ვიცი, სოციალ-დემოკრატებმა მოამზადეს ცვლილებების პაკეტი, მაგრამ ყველანაირად ცდილობენ მის მარგინალიზაციას.
არადა, თავად ევროკავშირის ქვეყნებშიც კი, რაც მეტი აქვს შემოსავალი პირს, მეტად იბეგრება. ამაზე მთელი თანამედროვე სამყარო შეთანხმდა. ჲბრალოდ, ეს სამართლიანობის პრინციპია. თუმცა, ეს ნეოლიბერალები ამტკიცებენ, რომ ამან შეიძლება ფულის გადინება გამოიწვიოს და მაგალითად ფრანგი მსახიობი ჟერარ დეპარდიე მოჰყავთ, რომელიც რუსეთის მოქალაქე გახდა, მაგრამ ის არავის ახსოვს, რომ საქართველოში ქონება ფაქტობრივად არავის დაუბანდებია და დაუგროვებია.
არადა, ვფიქრობ, აუცილებელია აღნიშნული ცვლილებების გატარება და ეკოლოგიის გადასახადის შემოღება. ამაზე ცნობილი ეკონომისტი ჯოზეფ სტიგლიცი და სხვა ეკონომისტი ნობელის პრემიის ლაურეატები შეთანხმდნენ. ვინაიდან, შეიძლება ეს ასე ღიად არ ჩანს, მაგრამ იგივე ტრანსნაციონალური დიდი კომპანიების საქმიანობის შედეგად დიდი ზარალი ადგება ბუნებას. ეს არ ჩანს ეკონომიკურ ციფრებში, მაგრამ ეს ჩანს გარდაცვლილ და დაავადებულ ადამიანებზე.
რაც შეეხება პროგრესულ გადასახადს. სამხრეთ ამერიკის და სოციალისტურ ქვეყნებს რომ თავი დავანებოთ, თვით ევროპის წამყვვან კაპიტალისტურ ქვეყნებში მოქმედებს მსგავსი შკალა. მცირე შემოსავალი ვისაც აქვს, საერთოდ თავისუფლდება გადასახადისგან. მაგალითად, საქართველოში შესაძლებელია 500 ლარი ვისაც აქვს თვეში შემოსავალი, ის გათავისუფლდეს გადასახადისგან. ამერიკაში თვითონ ეკონომიკური პოლიტიკა ძირფესვიანად არასწორი იყო. მაგალითად, ხშირი იყო შემთხვევები, როცა ფიზიკურ პირებს მეტი გადასახადი შეჰქონდათ ბიუჯეტში, ვიდრე ტრანსნაციონალურ კომპანიებს, ვინაიდან, ისინი დიდი შეღავათებით სარგებლობდნენ. არსებული კონსტიტუციის მიხედვით, საქართველოშიც იგივე ბანკების საქმიანობაში ვერ მოვახერხებთ ძირფესვიანი ცვლილებების განხორციელებას. კახა ბენდუქიძემ საბანკო სექტორის ისეთი მაქსიმალური ლიბერალიზაცია განახორციელა, რომ ფინანსური კრიზისის პირობებშიც კი ბანკები რეკორდულ მოგებას ნახულობენ.
გიორგი ახვლედიანი: მართალია, მე არ ვარ ეკონომისტი, მაგრამ ძალიან მნიშვნელოვანი საკითხია და ბევრი ეკონომისტისგან მოვისმინე რეკომენდაციები, რომ შეგვიძლია გავზარდოთ მხოლოდ კომუნალური გადასახადი და აქციზის გადასახადი. თუნდაც ის სიტუაცია, რაც ჩვენთან მოხდა, როდესაც აქციზი გაიზარდა საწვავზე და თამბაქოზე, პირდაპირ აისახა უარყოფითად ფასებსა და მოსახლეობას. არ ვიცი რამდენად არგუმენტირებულია ეკონომიკურად ეს ყველაფერი, მაგრამ ისეთი ადამიანები საუბრობდნენ ამ თემაზე, რომ ავტორიტეტები არიან ამ სფეროში. ისინი ამბობდნენ, რომ არავითარ შემთხვევაში არ უნდა გაზრდილიყო აქციზი, რაც უარყოფითად აისახა მოსახლეობის მდგომარეობაზე, არამედ, შეიძლებოდა დღგ-ს გაზრდა 2%-ით, 18-დან 20%-მდე, ეს ცოტა აისახებოდა მეწარმეზე, მაგრამ ნაკლებად მოსახლეობაზე.
გიორგი მდივანი: საინტერესოა, რომ ამ ცვლილებების გამო, დასავლელი პარტნიორები არ აკრიტიკებდნენ ხელისუფლების საგადასახადო პოლიტიკას. მაგალითად, ფუფუნების გადასახადი შეიძლება თავის დროზე მსჯელობის საგნად იქცეს. ვთქვათ მათთვის, ვინც შეიძენს 10 ათასი აშშ დოლარის ექვივალენტის ღირებულების ავტომობილს ან ტანისამოსს, რომლის ფასიც აღემატება 2-3 ათას ლარს. დაახლოებით 55 ქვეყანა განიხილეს და, ფაქტობრივად, 42 ევროპულ ქვეყანაში საგადასახადო მონეტარული პოლიტიკის განხორცილების გზები რეფერენდუმის საგანი არ ხდება.
გიორგი ახვლედიანი: ხელისუფლება აცხადებს, რომ ამ საკონსტიტუციო ჩანაწერის გაუქმება უარყოფითად აისახება ინვესტორებზეო. როგორც მიწის კანონთან დაკავშირებით აცხადებს, რომ თითქოსდა მიწა თუ არ გავყიდეთ, ინვესტორები საინვესტიციო კუთხით ცუდად შეხედავენ საქართველოს.
არადა, ეს დანერგა სააკაშვილმა მხოლოდ პოპულისტური მიზნებით, როდესაც მაშინდელი დიდი აქციების ფონზე მოვარდა პარლამენტში და განაცხადა, ვეღარავინ გაზრდის გადასახადს, კონსტიტუციაში ჩავწერ ამ ყველაფერსო. არავითარი არგუმენტაცია, ჩამოყალიბებული პოზიცია და ახსნა-განმარტება ამ საკითხთან დაკავშირებით არ მოგვისმენია. ერთ დღეს მოუვიდა თავში და მოვარდა პარლამენტში წინადადებით.
გიორგი მდივანი: ფაქტობრივად გამოდის, რომ ეს არის ნეოლიბერალური ეკონომიკური მოდელის დიქტატი. საინტერესოა ისიც, რომ `ქართული ოცნების~ და `ნაციონალური მოძრაობის~ პოლიტიკა საგადასახადო სფეროში ფაქტობრივად არ განსხვავდება.
გვაქვს შრომის კოდექსი, თუმცა მას არავინ აქცევს ყურადღებას. ასევე იურიდიულად არსებობს შრომის ინსპექცია, მაგრამ ის პრაქტიკულად არაფერს აკეთებს.
ვასო კაპანაძე: მე მაქვს ერთი შეკითხვა. თქვენ რასაც უყურებთ, რა ვითარებაა და რამდენად დიდია ალბათობა იმისა, რომ ბოიკოტი შედგეს?
გიორგი ახვლედიანი: ამ დროისთვის საარჩევო გარემოზე მომუშავე კვალფიციური პარტიების საკოორდინაციო საბჭოში შედის ყველა ოპოზიციური პოლიტიკური პარტია, “ნაციონალების: გარდა. ექვსი მათგანის პოზიცია ვიცით უკვე, რომ ყველა მზადაა ბოიკოტისთვის. ასევე გვაქვს ინფორმაცია “ნაციონალების” და “ევროპელი დემოკრატების” პოზიციის შესახებაც, რომ ისინიც მზად არიან ბოიკოტისთვის. ასევე ვმუშაობთ არასამთავრობო სექტორთანაც. თუმცა, ხელისუფლებას ისე სურს ეს ვითარება წარმოაჩინოს, თითქოს ეს ხელისუფლების პოზიცია კი არ არის, არამედ, კომისიის კონკრეტული წევრების კონკრეტული პოზიცია. თუ ოქრიაშვილმა არაფერი წარმოადგინა (რასაც არ გამოვრიცხავ), გამოდის, რომ ქართული ოცნებიდან არც სხვა წარმოადგენს საკუთარ პოზიციას კომისიაში და გამოვა, რომ ხელისუფლების პოზიცია არ არსებობს და მაშინ რის წინააღმდეგ ვილაშქრებთ?! ამიტომ ვაპირებთ ხელისუფლებას წავუყენოთ კონკრეტული ულტიმატუმი – მეგობრებო, ვინაიდან კომისიაში უმრავლესობით ხართ წარმოდგენილები ჩვენ ვაყენებთ კონკრეტულ საკითხს და გვაინტერესებს თქვენი საერთო პოზიცია – გვაინტერესებს, მზად ხართ თუ არა მაჟორიტარული სისტემის შესაცვლელად და აპირებთ თუ არა პრეზიდენტის არჩევითობის წესის გაუქმებას. ეს ორი ძირითადი თემა გვაინტერესებს ამჟამად. თუ ათ დღეში პასუხს ვერ მივიღებთ, კომისიაში ჩვენს თავს ვეღარ ვხედავთ. მოვითხოვთ ხელისუფლებისგან კონკრეტულ პასუხს.
რაც შეეხება 48-ე მუხლს, როდესაც დაიწყო პარლამენტის ქუთაისიდან თბილისი გადმოტანის საკითხის განხილვა, პირველ რიგში საკუთარი პოზიციები დააფიქსირეს “ქართული ოცნების” წევრებმა, რომლებიც იყვნენ კომისიაში და მათ ძირითადად “მიწაში ჩადეს” სააკაშვილის მიერ მიღებული გადაწყვეტილება, რომ ეს დამატებითი ხარჯია და ა.შ. ანუ თავად ხელისუფლების წარმომადგენლებსაც კი ჰქონდათ მკაცრი პოზიცია, რომ პარლამენტი თბილისში უნდა გადმოსულიყო და შემდეგ კობახიძემ განაცხადა, გასაგებია, რომ კომისიას ერთიანი პოზიცია აქვს და ყველას სურს პარლამენტი გადმოვიდეს თბილისში, მაგრამ ნუ დაგავიწყდებათ – ჩვენ ქუთაისელებს დავპირდით, რომ პარლამენტი ქუთაისში დარჩებოდაო. (გახსოვთ, კობა ნარჩემაშვილი დაპირდა ქუთაისელ ამომრჩეველს ამას, სხვანაირად ხალხი არ უჩერდებოდა შეხვედრაზე და ისიც იძულებული იყო, ეს დაპირება მიეცა მათთვის). ასე რომ, გაუგებარია მათი პოზიცია. თუ არ გადმოვა პარლამენტი თბილისში, მაშინ თქვით, რომ წინააღმდეგი ხართ, აბა რა გინდათ, ჩვენ ავიღოთ ეს საკუთარ თავზე და `ცუდი ბიჭები~ გამოვჩნდეთ და ქუთაისში აღარ ჩაგვესვლებოდეს, რათა ყველამ თქვას, რომ საზიზღარმა კომისიის წევრები ითხოვენ ქუთაისიდან პარლამენტის გადმოტანას თბილისში და თქვენ წინააღმდეგი ხართ-მეთქი?!
“ქართული ოცნების” წარმომადგენლებმა საკონსტიტუციო ცვლილებების შეთანხმებული პაკეტი უნდა წარმოადგინონ და შესაბამისად, ამ ყველაფერზე ვიმსჯელებთ.
