ნანა დევდარიანი: როგორც წესი, არ ხდება, რომ პრეზიდენტობის კანდიდატი მოხსენებით გამოდის სემინარზე და მადლობელი ვარ ქალბატონი ნინოსი, რომ მან მოძებნა დრო ამ წინასაარჩევნო კამპანიის პირობებში.

ნინო ბურჯანაძე: დიდი მადლობა. შევეცდები, ამ აუდიტორიის გათვალისწინებით, ძალიან მოკლედ, რამდენიმე თეზისის სახით ვთქვა ის, რაც მნიშვნელოვნად მიმაჩნია. ჯერ ერთი, მინდა ვთქვა, რომ რასაც თენგო საუბრობდა, რასაც მე მოვუსწარი ყოველ შემთხვევაში, ძირითადად ვეთანხმები. ამ შემთხვევაში ვუსმენდი, როგორც ლექტორი სტუნდეტს და მომეწონა ჩემი ნამუშევარი. რაკიღა დაასრულა განათლებით, მიუხედავად იმისა, რომ შეიძლება ასე არ დამეწყო, აუცილებლად გამოვეხმაურები. ერთ–ერთი უმთავრესი, რაც უნდა იყოს ნებისმიერი საპრეზიდენტო კანდიდატის არა მარტო პროგრამაში, არამედ მის პრიორიტეტებში, რაც შინაგანად მისთვის უნდა იყოს უმთავრესი – ეს არის განათლების სფეროს დარეგულირების საკითხი.

სიმართლე გითხრათ, არ მგონია, რომ ამ პრობლემის მოგვარება მხოლოდ უფასო სახელმძღვანელოებით შეიძლება. ჩვენთვის უპირველესი პრიორიტეტი ის უნდა იყოს, თუ რა წერია იმ სახელმძღვანელოში, როგორ არის პროგრამა შედგენილი, როგორ არის ჩამოყალიბებული ის, რაც ჩვენმა ახალგაზრდამ უნდა ისწავლოს. ვინ ამბობს, რომ მნიშვნელოვანი არ არის, უფასოდ მიიღოს ეს სახელმძღვანელოები, მაინც ვიტყოდი, რომ უფასო სახელმძღვანელო უნდა მიიღონ იმ ბავშვებმა და იმ ოჯახებმა, რომელთაც ეს სჭირდებათ და არა ყველამ.
განათლების დონე მნიშვნელოვანია, მათ შორის, თუნდაც საგარეო პოლიტიკური პრიორიტეტების განხორციელების დროს, იმიტომ რომ ძალიან ადვილია ურა–პატრიოტულ გრძნობებზე თამაში. ის, რაც წეღან თენგომ თქვა თუნდაც, რომ მე ახლა შევალ ნატოში და მერე ნახავთ, გაჩვენებთ სეირს – ეს ემოცია გაცილებით უფრო ადვილია, გამოიწვიო გულწრფელ და სამშობლოს მოყვარულ, მაგრამ ნაკლებად განათლებულ ადამიანებში, მოახდინო ამის კულტივირება და დააჯერო, რომ ეს მართლაც ასე იქნება, ვიდრე განათლებულ ადამიანთან, რომელსაც ძალიან ბევრი და სერიოზული კითხვის ნიშნები გაუჩნდება.

ვფიქრობ, აბსოლუტურად შეგნებულად, განათლების სისტემა გახადეს ისეთი, რომ არ მიგვეღო განათლებული თაობა, ისევე, როგორც შეგნებულად კეთდებოდა, რომ არ ყოფილიყო საშუალო ფენა. მაგალითად მოვიტან იგივე საპროცესო გარიგების შესახებ კანონპროექტს, რომელმაც დააქცია ნახევარი საქართველო, მაგრამ გულწრფელად გეტყვით, მე ვიყავი ძალიან ბედნიერი, როდესაც საპროცესო გარიგების შესახებ კანონმდებლობას ვიღებდით, იმიტომ რომ ეს არის ერთ–ერთი ყველაზე ცივილიზებული, ყველაზე, ასე ვთქვათ, ჰუმანური კანონი, რომელიც შეიძლება პარლამენტმა მიიღოს, ოღონდ გააჩნია, ამას როგორ გამოიყენებ. ნამდვილად ვერ წარმოვიდგენდი, რომ ეს იქნებოდა გამოყენებული იმისათვის, რათა ათასობით და ასიათასობით ოჯახი დაეტერორებინათ, მაგრამ ჩემი პირველივე ემოცია იყო, რომ რა თქმა უნდა, ეს უნდა მივიღოთ. ადამიანი, რომელიც არ არის გარემოსთვის საშიში, რატომ უნდა გავაგზავნოთ ის ციხეში? და მეორეს მხრივ, პასუხისმგებლობის გრძნობაა ადამიანის, როდესაც ის ოჯახს ფინანსურ ვალდებულებას აკისრებს, თუნდაც ახალგაზრდა – თავისი არასწორი ქმედებების გამო. თუ ის ნორმალურია, მეორედ ამას აღარ გააკეთებს. ეს მაგალითისთვის მოვიყვანე, თუ როგორ შეიძლება ძალიან კეთილშობილური იდეა და კანონი აბსოლუტურად გაუკუღმართებულად გამოიყენო.

რაც შეეხება საგარეო პოლიტიკურ პრიორიტეტებს, მე ვფიქრობ, რომ ამ საზოგადოებაში იმის მტკიცება, რომ ჩვენ არ ვართ პრორუსული ძალა და არ ვაპირებთ რუსეთის გუბერნიად საქართველოს გადაქცევას, ეს უბრალოდ ძალიან არასერიოზული იქნება… ნამდვილად შემიძლია გითხრათ, რომ ეს ერთ–ერთი სლოგანი იქნება ჩვენი, რომ ჩვენ ვართ ნამდვილად პროქართული ძალა, რომელსაც მთავარ ამოცანად აქვს სწორედ საქართველოს ინტერესების განხორციელება და, უპირველეს ყოვლისა, საქართველოს ეროვნული ინტერესებიდან ამოსვლა. თუმცა გასაგებია, რომ ჩვენ თავს ვერ მოვიაზრებთ, რაღაც, ასე ვთქვათ, ცალკე კუნძულზე, რომელსაც არავინ არ ეხება. ჩვენ არ ვართ გეოპოლიტიკური და გეოსტრატეგიული სივრციდან ამოვარდნილი სახელმწიფო. ვერც ვიქნებით და ჩვენ უნდა გავითვალისწინოთ ის რეალობები, რომელიც არის.
როცა გვეკითხებიან, რომ რა, თქვენ გაქვთ იმის იმედი, რომ რუსეთი აფხაზეთს გვაჩუქებს, ოსეთს გვაჩუქებს, რომ ასე ვთქვათ, რუსეთს არ ექნება თავისი ინტერესები საქართველოში? რა თქმა უნდა, ჩვენ ამის ილუზია არ გვაქვს და ყველას ძალიან კარგად გვესმის, რომ რუსეთი ერთ–ერთი სუპერ–სახელმწიფო და დიდი მოთამაშეა, მით უფრო ამ რეგიონში. იგი ყოველთვის იქნება და დარჩება სახელმწიფოდ, რომელსაც არა მარტო აქ, არამედ გაცილებით უფრო შორ რეგიონებიც, მაგრამ განსაკუთრებით მისი პერიმეტრის ირგვლივ მოსაზღვრე რეგიონებში, რასაკვირველია, აქვს ძალიან სერიოზული ინეტერესები და ის ყოველთვის შეეცდება ამ ინტერესების გატარებას. ეს არის ნორმალური. ჩვენ ამას ისტერიულად არ უნდა შევხვდეთ. უბრალოდ, უნდა შევეცადოთ, რომ დავუხვედროთ ისეთი გონივრული ჯებირები, რომლებიც არ მისცემს მას საშუალებას ისეთი ნაბიჯები განახორციელოს, რაც შედის მარტო მის ინტერესში და პირდაპირ ეწინააღმდეგება ჩვენს ინტერესებს.

ეს რა თქმა უნდა, არ არის მარტივი, მაგრამ აქ იყო მოყვანილი არაჩვეულებრივი მაგალითი 1999 წლის სტამბოლის სამიტის. ვმონაწილეობდი მოლაპარაკებების პროცესში და ვესწრებოდი სტამბოლის დეკლარაციის ხელმოწერას. ვერაფრით ვერ წარმოვიდგენდი ერთი წლით კი არა, ერთი თვით ადრეც, ერთი კვირით ადრეც, რომ ეს ხელმოწერა იქნებოდა შესაძლებელი. ბოლო წუთამდე გვეგონა, რომ ხელმოწერა არ შედგებოდა, მაგრამ შედგა. ძალიან სერიოზულად იმუშავა ქართულმა დიპლომატიამ, თუმცა რა თქმა უნდა, ჩვენ არ გვაქვს იმის ილუზია, რომ მარტო ჩვენ გავაკეთეთ ეს. უბრალოდ, სწორად გამოვიყენეთ მაშინ ის პოლიტიკური მომენტი, რომელიც ჩვენთვის აღმოჩნდა ძალიან ხელსაყრელი. ზუსტად ეს უნდა გახდეს ჩვენი პოლიტიკის მთავარი ამოსავალი წერტილი. ჩვენ არ უნდა შევეჯახოთ იმ კედელს, რომელიც ზუსტად ვიცით, რომ დაგვანგრევს. უნდა შევეცადოთ ან შემოვუაროთ, ან სხვა გზები ვიპოვოთ.

მიმაჩნია, რომ რუსეთთან ურთიერთობის ძალიან სერიოზული პერსპექტივები გვაქვს. არის მთელი რიგი მიმართულებები, სადაც ჩვენი და რუსეთის ინტერესი რადიკალურად შეიძლება განსხვავდებოდეს, მაგრამ არის მიმართულებები, სადაც ჩვენი და რუსეთის ინტერესები ერთმანეთს ემთხვევა. ეს არის, უპირველეს ყოვლისა, კავკასიაში მშვიდობა. მე კატეგორიულად არ დავეთანხმები იმ ადამიანებს, რომლებიც გვეუბნებოდნენ – ცოტა მოვითმინოთ, დაიშლება რუსეთი, ამოვითქვამთ სულს და ყველაფერი კარგად იქნებაო. ხელისუფლებაშიც რომ ვიყავი, ვეუბნებოდი – თქვენს ადგილზე, მე პირადად, ყოველ ღამე ვილოცებ, რომ რუსეთი არ დაიშალოს იმ ფორმით, რა ფორმითაც თქვენ ამბობთ, იმიტომ რომ იმ ფორმით რუსეთის დაშლა ჩვენ კი არა, პრაქტიკულად მთელ მსოფლიოს გადაწვდება და გამოიწვევს იმგვარ კატაკლიზმებს, რომელმაც შეიძლება გაგვხვიოს ისეთ ალში, რომლიდანაც თავს ვეღარ დავაღწევთ. ამიტომ ჩვენს ინტერესში ნამდვილად არ შედის რუსეთის დაშლა, არცერთ შემთხვევაში. ჩვენს ინტერესში ნამდვილად შედის ის, რომ რუსეთი იყოს სტაბილური და აკონტროლებდეს თავის ტერიტორიას. რუსეთში ქაოსი ნამდვილად არ არის ჩვენს ინტერესებში.

რუსეთის საზღვრებზე ქაოტური მდგომარეობა და არასტაბილურობა ჩრდილოეთ კავკასიაში არის აბსოლუტურად მიუღებელი. ანუ ერთ–ერთი მთავარი, რაზეც შეიძლება მნიშვნელოვანწილად, ჩემის აზრით, აიგოს მოლაპარაკებების პროცესი, არის ჩვენი ინტერესი, რომ კავკასიაში იყოს სტაბილურობა. ამ თვალსაზრისით ჩვენ გვაქვს თანამშრომლობის ძალიან სერიოზული მექანიზმები და მე არც იმას არ ვფიქრობ ახლა, რომ ან ისინი რამეს გვაჩუქებენ, ან ჩვენ უნდა ვაჩუქოთ რამე. დიპლომატია და მოლაპარაკება არის ზუსტად ის პროცესი, რომელშიც ჩვენ ძალიან სერიოზული პოზიტიური შედეგები შეიძლება მივიღოთ.

შორს ვარ იმ აზრისგან, რომ რუსეთი ძალიან დაინტერესებულია ჩვენთვის ბაზრის გახსნით და ღამეები აღარ სძინავს, როდის შევა ქართული ღვინო და ქართული ბორჯომი, მაგრამ ჩვენთვის ეს ძალიან მნიშვნელოვანი თემაა და აქაც ძალიან სერიოზული და სწორი ნაბიჯები უნდა გადავდგათ. რა თქმა უნდა, ერთ–ერთი სერიოზული თემა იქნება ე.წ. ევრაზიის კავშირის საკითხი. მიუხედავად იმისა, რომ მე პირადად პირდაპირ შემიძლია გითხრათ, რომ ჩემთან საუბრისა და მოლაპარაკებების, აზრთა გაცვლა–გამოცვლის დროს არანაირი, ასე ვთქვათ, მოთხოვნა იმისა, რომ საქართველო აუცილებლად უნდა შევიდეს ამ კავშირში, არ ყოფილა. უბრალოდ, ძალიან გაკვრით ითქვა რამდენიმე ძალიან საინტერესო ნიუანსი, რომლითაც იყო უბრალოდ ნაჩვენები, რამდენად ხელსაყრელია იმ სახელმწიფოებისთვის, რომლებიც შედიან ამ კავშირში ეკონომიკური თვალსაზრისით ამ ორგანიზაციაში ყოფნა, მაგრამ ეს არის აბსოლუტურად ჩვენი გადასაწყვეტი.

მე ვიტყოდი ერთს: ჩვენ არცერთ იდეაზე, არც ნატოზე, არც ევრაზიაზე, არაფერზე ხელაღებით უარი არ უნდა ვთქვათ. ჩვენ ანალიზი უნდა გავაკეთოთ, მართლაც ძალიან სერიოზულად უნდა ვიმსჯელოთ, რა მიმართულებით და რა მოცულობით, რომელ ორგანიზაციასთან თანამშრომლობა არის ჩვენთვის მისაღები და მხოლოდ ამის შემდეგ უნდა მივიღოთ გადაწყვეტილება. სხვათა შორის, ალბათ, მიაქცევდით ყურადღებას, როდესაც ჩამჭრელ კითხვად წარმოაჩინა ჩემთან სატელევიზიო გადაცემაში ბატონმა დავით პაიჭაძემ ნეიტრალიტეტის საკითხი. ნეიტრალიტეტი არის იდეალური ისეთი ქვეყნისთვის, როგორიც ვართ ჩვენ, თუ ჩვენ ამის მიღწევა შეგვიძლია და თუ ეს შესაძლებელია. ამას მე ვამბობდი სხვათაშორის, პარლამენტის თავმჯდომარეობის დროსაც, რომ ნეიტრალიტეტი არის იდეალური საქართველოსნაირი ქვეყნისთვის, უბრალოდ, მეორე საკითხია, რამდენად არის ეს რეალისტური და შესაძლებელი. ნეიტრალიტეტი არ შეიძლება სალანძღავი სიტყვა იყოს. შუაგულ ევროპაშიც კი, როგორიც არის, ვთქვათ შვეიცარიის და ავსტრიის ტერიტორიები, ნეიტრალიტეტი იყო მათთვის მონაპოვარი და ძალიან სერიოზული პლუსების მატარებელი.

ნატოს მიმართ, მე ვფიქრობ, ჩემი პოზიცია ძალიან ნათელია. ძალიან კარგი იქნებოდა, რომ ნატოს წევრი ვყოფილიყავით, გამოგვეყენებინა ის შანსი, რომელიც თავის დროზე გამოიყენა ბალტიისპირეთის სახელმწიფოებმა. ჩვენ ეს შანსი დავკარგეთ. ეს არის ფაქტი. დავკარგეთ არაერთგზის, ეს შანსი დაიკარგა 1995 წელს, მერე – 2000 წელს, ეს შანსი დაიკარგა 2005–ში და 2008–ში. მიმაჩნია, რომ პრაქტიკულად, ამას ხაზი აქვს გადასმული. დავარქვათ ყველაფერს თავისი სახელი. დღეს არჩევანი დგას ასე: ან ნატო ან ტერიტორიები.

ჩვენ არავინ ნატოში არ მიგვიღებს, ეს არის გამორიცხული. საერთაშორისო სამართლის სპეციალისტი ვარ და წესდებაც ვიცი, დოკუმენტებიც, პრაქტიკაც და შიდა მოლაპარაკებების პროცესიც. არავინ არ მიგვიღებს დღეს ნატოში, როდესაც თბილისიდან 40 წუთის სავალზე არის რუსეთის სამხედრო ბაზა. ან ვამბობთ ამაზე უარს, ან ნატოში შესვლის პერსპექტივა არ გვაქვს. ასეც რომ არ იყოს, თენგიზ ფხალაძემ ახსენა საზღვრების სპეციფიკა. დღეს არის რეალობა, რომ ჩვენ საზღვარი დადგენილი გვაქვს მარტო თურქეთთან, ეს არის საბჭოთა პერიოდის საზღვარი. აზერბაიჯანთან სადავო ტერიტორიები გვაქვს, სომხეთთან სადავო ტერიტორიები გვაქვს, რუსეთთან სადავო ტერიტორიები გვაქვს და თუ არ იქნება ძალიან სერიოზული მოლაპარაკებების პროცესი და ინტერესი იმისა, რომ ეს პროცესი წარიმართოს სწორად, რეალურად, ჩვენ ძალიან წამგებიან მდგომარეობაში ვართ.

რაც შეეხება იგივე ISAF-ის ტიპის ოპერაციებში მონაწილეობას, რა თქმა უნდა, უნდა ვმონაწილეობდეთ, მაგრამ ამის სანაცვლოდ უნდა ვღებულობდეთ არა მხოლოდ რეჟიმის მხარდაჭერას, არამედ ძალიან სერიოზულ დივიდენდებს ქვეყნისთვის კონკრეტულად. დაწყებული იქიდან, რომ თუ ამერიკელ ჯარისკაცს იქ ყოფნისთვის აქვს 10 000 დოლარი ხელფასი, ჩვენს ჯარისკაცს არ უნდა ჰქონდეს 700 დოლარი. არ უნდა ამას ახსნა. ეს ჩვენ უნდა გვაძლევდეს ძალიან სერიოზულ პოლიტიკურ დივიდენდს და არა მხოლოდ განცხადებებს, რომ საქართველოს ტერიტორიულ მთლიანობას ვუჭერთ მხარს. ეს არის ასევე მოლაპარაკების პროცესი, ძალიან მნიშვნელოვანი, რომელიც ძალიან სერიოზულად უნდა იქნას გამოყენებული.

მე ვეთანხმები ბატონს რამაზ საყვარელიძეს, არც საშინაო პოლიტიკაა და არც საგარეო პოლიტიკა. საგარეო პოლიტიკა უბრალოდ არ არსებობს, გარდა იმისა, რომ იმეორებენ იგივე განცხადებებს, რასაც „ნაციონალური მოძრაობა“ იმეორებდა და ბოდიშს ვიხდი, მაგრამ იმეორებენ გაცილებით უფრო უნიჭოდ და უარესად. არცერთი მიმართულებით, გარდა იმისა, რომ რომელიღაც სახელმწიფო, რომელიც მე სიმართლე რომ გითხრათ არ გამიგონია, გახდა ჩვენი მთავარი პრიორიტეტი, რომ ამ სახელმწიფოებთან დავამყაროთ დიპლომატიური ურთიერთობები. რატომ არის პრიორიტეტი არგენტინაში, ბრაზილიაში და იაპონიაში ვიზიტების განხორციელება, ნამდვილად არ მესმის, იმიტომ რომ ეს არ არის ჩვენი ქვეყნის საგარეო პოლიტიკური პრიორიტეტები. უკრაინაში საელჩოს შემცირება, ყაზახეთთან პრაქტიკულად მოლაპარაკებების ჰაერში გამოკიდება, მოლდოვასთან ასევე, დაახლოებით იგივეა აზერბაიჯანთან და სომხეთთანაც… ანუ ჩვენ საგარეო პოლიტიკა არ გვაქვს საერთოდ.

ირაკლი უბილავა: რომელიმე ქვეყანაში მე მაგალითად არ მახსოვს, თუ ხდება, რომ ამერიკის ელჩი ესწრებოდეს უშიშროების საბჭოს სხდომებს?

ნინო ბურჯანაძე: ჩემს დროს, შემიძლია გითხრათ, რომ ასე არ იყო.

რუსა მუმლაძე–ავალიანი: არცერთ შემთხვევაში ქალბატონო ნინო?

ნინო ბურჯანაძე: მე უკვე ბასის დროს აღარ ვიყავი პრაქტიკულად ხელისუფლებაში. არც მაილსის დროს, არც შევარდნაძის დროს არ ყოფილა არცერთ შემთხვევაში.

ირაკლი უბილავა: კონსტიტუციურ ცვლილებებთან დაკავშირებით. მე მახსოვს, ბატონი ნორლანდი მივიდა პარლამენტში და იმის მერე გადაწყდა… ასეთ შემთხვევაში შესაძლებელია კიდევ დამოუკიდებლობაზე ვისაუბროთ?

ნინო ბურჯანაძე: მე შემიძლია ჩემი აზრი გითხრათ ამასთან დაკავშირებით, რომ ეს არის, საუკეთესო შემთხვევაში, შეზღუდული სუვერენიტეტი, რაც ასევე საერთაშორისო სამართალში საკმაოდ ცნობილი სტატუსია. ჩემი საქმიანობის დროს არასოდეს არ ყოფილა ასეთი შემთხვევა, რომ უშიშროების საბჭოზე მოსულიყო ელჩი და დასწრებოდა. არც ის არ მახსოვს, რაც ახლა 26 მაისთან დაკავშირებით ითქვა, რომ FBI იჯდა და მონიტორებზე თვალყურს ადევნებდა და თურმე კარნახობდა, კარგად არის თუ ცუდად ეს სადამსჯელო აქცია დაგეგმილი. იცით, რაშია საქმე? სხვათა შორის, სააკაშვილის დროს გაცილებით უფრო დამოუკიდებელი იყო ხელისუფლება, ვიდრე დღეს.
მე ძალიან ხშირად მახსოვს, როდესაც იგივე გიგა ბოკერია, იგივე სააკაშვილი პრინციპულად შეეწინააღმდეგებოდნენ ხოლმე ამერიკის პოზიციას, როცა ეს მათ ინტერესებში არ შედიოდა. სხვათა შორის, ერთი ასეთი შემთხვევა იყო „იმედთან“ დაკავშირებით, როდესაც სამჯერ დარეკა კონდოლიზა რაისმა, რომ „იმედი“ გაეხსნათ. მაშინ პრეზიდენტის მოვალეობას ვასრულებდი. პირადად ორჯერ მესაუბრა და ვუთხარი, რომ თვითონ დაერეკა სააკაშვილთან, რადგან მე ვიძლეოდი განკარგულებებს და ეს განკარგულებები არ სრულდებოდა. მე არ მემორჩილებოდა არც პროკურატურა, არც გუბერნატორი.

ის, რომ ახლა გამოდიან ანგელოზის სახეებით და ვენეციის კომისიის დასკვნას ელოდებიან თურმე და აკრიტიკებენ ამ ხელისუფლებას, რომ ვენეციის კომისიის გარეშე რატომ იღებენ საკანონმდებლო ცვლილებებს. მე გაგახსენებთ, როცა 2010 წელს კონსტიტუციური ცვლილებები მიიღეს, გილაური იყო ამერიკაში ვიზიტით. გვერდით ედგა ჰილარი კლინტონს, რომელმაც პირდაპირ ეთერში თქვა, რომ თქვენ ხვალ გაქვთ კონსტიტუციური ცვლილებების მიღება და მე გთხოვთ, რომ სანამ ვენეციის კომისიის დასკვნა არ იქნება და სანამ არ დაბალანსდება პროექტი, არ მიიღოთ, იმიტომ რომ პროექტში არის სერიოზული პრობლემები. ამის მიუხედავად მეორე დღეს ჩატარდა კენჭისყრა და ცვლილებები მიიღეს.

ჩვენ გვქონდა ვითარება, როდესაც საგარეო საქმეთა მინისტრი იყო რუსეთის მოქალაქე გაგანია ომის დროს. და მე მეძახდა რუსეთის აგენტს… არა, მაშინ ვერ მიბედავდნენ, მაგრამ მერე დაიწყო ჩემზე ლაპარაკი, რომ რუსეთის ინტერესების განმახორციელებელიაო და სანამ ერთი ამბავი არ ატყდა, იმ კაცს ხელიდან ვერ გავაგდებინეთ რუსეთის პასპორტი.

კითხვა: უნდა აღდგეს თუ არა რუსეთთან დიპლომატიური ურთიერთობა?

ნინო ბურჯანაძე: უნდა წავიდეთ დიპლომატიური ურთიერთობების აღდგენისკენ. სასწრაფოდ ვერც აღვადგენთ და არც უნდა აღვადგინოთ. ნებისმიერი ნაბიჯი უნდა იყოს გამყარებული იქიდანაც რაღაც კონტრნაბიჯებით, მაგრამ იცით, რას ვუსვამ ხაზს, როცა ჩვენ ვლაპარაკობთ და ისევ ასეთი ტერმინოლოგია გვაქვს, რომ არ დაველაპარაკებით, არ აღვადგენთ… თქვენ ძალიან კარგად გესმით… უპირობოდ, რა თქმა უნდა, არაფერი არ უნდა გაკეთდეს.

საქართველოს დღეს სასიცოცხლოდ სჭირდება ეროვნული უსაფრთხოების ყოვლისმომცველი თანამედროვე დოქტრინა. წინა ხელისუფლებისგან მემკვიდრეობით მიღებული მდგომარეობა საგანგაშოა სახელმწიფოს როგორც შიდა, ისე საგარეო საფრთხეების მასშტაბით. აუცილებელია ჩვენი სახელმწიფოს წინაშე არსებული გამოწვევების გამოვლენა, ჩვენი ეროვნული მიზნების მკაფიოდ გამოკვეთა და მათი მიღწევის რეალური მექანიზმების განსაზღვრა.

ქვეყნის უსაფრთხოების პოლიტიკის უზრუნველსაყოფად აუცილებელია სათანადო კონცეპტუალური ბაზის მომზადება, რომელიც უნდა მოიცავდეს ქვეყნის სტრატეგიული ინტერესების პრიორიტეტულობას საერთაშორისო სამართლის პრინციპების, პარტნიორი და მეზობელი ქვეყნების ლეგიტიმური ინტერესების გათვალისწინებით, უსაფრთხოების პოლიტიკის სათანადო გამჭვირვალობასა და პროგნოზირებადობას, პოლიტიკის თანამიმდევრულ განხორციელებასა და შესაბამის საკადრო უზრუნველყოფას.

დღეს მკვეთრად არის შესუსტებული საქართველოს დამოუკიდებლობა და სუვერენიტეტი. სახელმწიფო პრაქტიკულად ვერ ახერხებს საკუთარი სუვერენული პოლიტიკის დაგეგმვას და გატარებას. საერთაშორისო ასპარეზზე საქართველოს ხელისუფლების პრესტიჟი და ქართული სახელწიფოს პოზიციები მკვეთრად გაუარესდა. ქვეყნის შიგნით მავთულხლართების „საზღვრები“ მოიწევს. ჩვენს ტერიტორიაზე სხვა სახელმწიფოს ჯარი და მის მიერ აღიარებული ორი კვაზი-სახელმწიფო აგრძელებს არსებობას. საზღვრები მორღვეულია და სამ სახელმწიფოსთან საზღვრის დემარკაცია და დელიმიტაცია არ განხორციელებულა.

საქართველო საერთაშორისო ურთიერთობათა სისტემის ობიექტის ნაცვლად მის სუბიექტად უნდა ჩამოყალიბდეს. უსაფრთხოების სფეროში ჩვენი პოლიტიკის ძირითადი პრინციპი პრევენციული დიპლომატია უნდა გახდეს. ქვეყნის უსაფრთხოების უზრუნველყოფის და განმტკიცების მიზნით უნდა გამოირიცხოს ავანტიურიზმი საერთაშორისო ურთიერთობებში, საქართველო დიდი სახელმწიფოების დაპირისპირების პოლიგონის ნაცვლად მათი ინტერესების საქართველოს ეროვნულ ინტერესებთან შეჯერების სივრცედ უნდა იქცეს.

ნატოსთან ურთიერთობის გაღრმავება არ უნდა იყოს მიმართული მესამე ქვეყნების ლეგიტიმური ინტერესების წინააღმდეგ, არამედ ემსახურებოდეს რეგიონში უსაფრთხოების განმტკიცებას.

აუცილებელია რუსეთთან ურთიერთობების ნორმალიზება. საქართველომ არ უნდა შეუწყოს ხელი რუსეთის ეროვნული უსაფრთხოებისთვის მუქარის შექმნას. საქართველომ უნდა განამტკიცოს ურთიერთობები მეზობელ სახემწიფოებთან. საქართველოს მოქმედებები უნდა იყოს რეგიონში მშვიდობისა და სტაბილურობისაკენ მიმართული.

რუსეთთან ურთიერთობების ამჟამინდელი მდგომარეობა სრულიად გაურკვეველია; არ ჩანს სტრატეგია და ურთიერთობის ნორმალიზაციის „სამოქმედო გეგმა“. მთავრობის გაუბედავი ნაბიჯები რუსეთთან ურთიერთობების დათბობის სიმულაციას ახდენს, ამ დროს კი ჩვენი ტერიტორიის გულზე ახალი „საზღვარი“ და მავთულხლართები ჩნდება.

აუცილებელია რუსეთთან ფართომასშტაბიანი მოლაპარაკებების დაწყება (მათ შორის, ცხადია, ყველაზე მტკივნეულ თემებზე და არა მხოლოდ ბაზრის ნაწილობრივ აღდგენაზე). უნდა გადადგათ ნაბიჯები საქართველოს მოქალაქეებისთვის რუსეთთან სავიზო რეჟიმის გაუქმებისთვის, რუსული ბაზრის ფართოდ და სტაბილური გახსნისათვის. თავის მხრივ, რუსული ბაზრის ოპტიმალური გამოყენება მნიშვნელოვან ბიძგს მისცემს საქართველოს ეკონომიკისა და ბიზნესის განვითარებას.

ჩვენ უნდა გავმართოთ ფართომასშტაბიანი მოლაპარაკებები რუსეთთან ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენასთან დაკავშირებით. უნდა მივაღწიოთ იმას, რომ აფხაზეთთან და ოსეთთან პირდაპირი დიალოგის ფონზე რუსეთმა პოზიტიური როლი შეასრულოს კონფლიქტების დარეგულირების პროცესში. შედეგად უნდა მივიღოთ დევნილი მოსახლეობის დაბრუნება აფხაზეთსა და სამაჩაბლოში. თანმიმდევრული და მიზანდასახული პოლიტიკის გატარებით მივაღწევთ ჩვენი ძირძველი მიწის და, რაც ყველაზე მთავარია, ჩვენი აფხაზი და ოსი ძმებისა და დების დაბრუნებას ერთიან ქართულ სახელმწიფოში;

რუსეთი უნდა დარწმუნდეს, რომ საქართველო მისთვის მტერი არ არის და მშვიდობიანი და სტაბილური კავკასია საქართველოსთვისაც უმთავრესი პრიორიტეტია.